Κάποια καλοκαίρια μετά το λύκειο τα πέρασα στην Κω. Ένας από τους παιδικούς μου φίλους κατάγεται από το νησί και πηγαίναμε με την παρέα στο σπίτι του στο νησί. Έχω λοιπόν πολλές ευχάριστες αναμνήσεις από αυτό το νησί και τώρα που φωτογραφίζω σε όλη την Ελλάδα δεν θα μπορούσα να μην το επισκεφτώ. Γνωρίζω φυσικά ότι η τουριστική βιομηχανία έχει πάρει το πάνω χέρι, αλλά όπως κάθε μέρος στην Ελλάδα, η Κως έχει μια μεγάλη παράδοση πίσω της, την οποία ήμουν αποφασισμένος να ανακαλύψω. Ανάμεσα σε ορδές τουριστών που αναζητούν φτηνό μπλε και βιταμίνη D, ορισμένοι κάτοικοι προσπαθούν να διατηρήσουν ό,τι μπορεί να έχει απομείνει από περασμένες εποχές.
Το καλοκαίρι μου στην Κω
Ξεθάβοντας τις ρίζες: Το Λύκειο των Ελληνίδων
Όταν δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω να πιάνω την άκρη του νήματος για την παράδοση ενός τόπου, ακολουθώ μια απλή στρατηγική. Ξεκινώ από το Λύκειο Ελληνίδων αν υπάρχει παράρτημα στην περιοχή και μετά δοκιμάζω τοπικούς χορευτικούς και πολιτιστικούς συλλόγους. Αυτή η διαδικασία συνήθως κάπου με οδηγεί. Βρήκα λοιπόν το τηλέφωνο του Λυκείου και μίλησα με την πρόεδρο Αργυρώ Κατσίλη. Μέσα σε λίγα λεπτά, ήμουν ήδη στο σπίτι της, όπου μου εξήγησε για τις δραστηριότητές τους στο νησί και συμφωνήσαμε να ντύσουμε δύο κοπέλες με τις τοπικές ενδυμασίες και να κάνουμε μερικές φωτογραφίες. Πριν φύγω, μου πόζαρε για μία φωτογραφία.
Μια βόλτα στα Αρχαία Θέατρα και στις Παραδοσιακές Γειτονιές
Ήρθε επιτέλους η μέρα, βρεθήκαμε με την Αργυρώ και τις δύο κοπέλες, την Ανθούλα και τη μικρή Μαρία αργά το μεσημέρι, που το φως είχε γλυκάνει. Το πού θα πηγαίναμε το συναποφασίσαμε με την Αργυρώ. Εκείνη είχε προτείνει το αρχαίο θέατρο που μου φάνηκε ενδιαφέρον, ενώ εγώ είχα προτείνει ένα σημείο της πόλης όπου είχα δει μια παραδοσιακή γειτονιά, περνώντας τυχαία. Μου είπαν ότι αυτή η γειτονιά είναι από τις λίγες εναπομείνασες αλλά και η μοναδική αυτού του τύπου αρχιτεκτονικής. Κάναμε λοιπόν μια ωραία βόλτα και ανακαλύψαμε τα περισσότερα παραδοσιακά μέρη της πόλης.
Καταγραφή της παράδοσης μέσω του χορού: Χαϊχούτες και άλλα
Τις επόμενες μέρες, στο μέρος που έπινα τον καφέ μου καθημερινά, συνάντησα έναν ντόπιο φωτογράφο / γραφίστα. Τον ξέρω γιατί νοικιάζει το μαγαζί που έχει ο φίλος μου στο ισόγειό του. Αυτή τη φορά, ο φίλος μου με φιλοξενούσε, οπότε έμενα πάνω από το μαγαζί του. Ήπιαμε τον καφέ μας και του εξήγησα τι έκανα και το ενδιαφέρον μου για την παράδοση. Με συνάντησε λοιπόν με τον χοροδιδάσκαλο Γιάννη Μαστόρο, τον οποίο συνάντησα λίγο αργότερα και συμφωνήσαμε να φωτογραφίσουμε μερικές ακόμη φορεσιές χρησιμοποιώντας ως μοντέλα μερικούς από τους μαθητές του. Η Φαίη, η Ισαβέλλα και η Ειρήνη, γνωστή και ως Τζούλια. Στην πρώτη μας συνάντηση, πήγαμε στον εγκαταλελειμμένο οικισμό Χαϊχούτες, αρκετά κοντά στην πρωτεύουσα της Κω. Τώρα υπάρχει ένα καφέ / μεζοδοπωλείο και ένα μικρό μουσείο λαογραφίας. Αυτό το καφενείο ήταν ίσως το πιο όμορφο μαγαζί που επισκέφτηκα στην Κω και από τότε έγινε το στέκι μου. Κοντά σε αυτό υπήρχε και η όμορφη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.
Γιορτή Αγίου Φανουρίου: Γαστρονομική και πνευματική γιορτή
Η 26η Αυγούστου, παραμονή του Αγίου Φανουρίου, είναι μια μεγάλη γιορτή στην Ελλάδα. Είναι η μέρα της περίφημης Φανουρόπιτας, μιας πολύ νόστιμης πίτας, που βγαίνει σε πολλές και διαφορετικές παραλλαγές, όμοια με τη Βασιλόπιτα. Περιέχει συνήθως καρύδια, σταφίδες και/ή πετιμέζι. Το έθιμο λέει ότι πριν πέσεις για ύπνο εκείνη την ημέρα, βάζεις μερικά ψίχουλα κάτω από το μαξιλάρι σου και τα όνειρά σου αποκαλύπτουν αυτόν/ήν που πρόκειται να παντρευτείς. Επίσης, πολλοί προσκυνητές κάνουν τάμα στον Άγιο να τους αποκαλύψει κάτι ή κάποιον που έχασαν. Παραδοσιακά, το τάμα αυτό δεν είναι άλλο παρά μια Φανουρόπιτα, την οποία φέρνουν μαζί τους στην εκκλησία για να την ευλογήσει ο ιερέας. Έτσι, οι εκκλησίες του Αγίου Φανουρίου, κατά τη διάρκεια του Εσπερινού, θυμίζουν αρτοποιεία, γεμάτα λαχταριστά κέικ, τις Φανουρόπιτες. Είναι ίσως η πιο νόστιμη Λειτουργία της χρονιάς. Το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου που μου άρεσε περισσότερο στο νησί ήταν το εκκλησάκι λίγο έξω από το Μαστιχάρι. Το Μαστιχάρι είναι ένα μικρό λιμάνι που εξυπηρετεί κυρίως τα δρομολόγια προς την Κάλυμνο και το νησάκι Ψέριμο. Έφτασα στην εκκλησία το πρωί για να δω τις προετοιμασίες και να μάθω περισσότερα για το πρόγραμμα. Οι εστιάτορες έστηναν τα τραπέζια όπου θα έτρωγε ο κόσμος, ο παπάς στόλιζε την εκκλησία και τις εικόνες του αγίου, ενώ στην αυλή οι μικροπωλητές είχαν ήδη στήσει τους πάγκους με τα εμπορεύματα, που τώρα περίμεναν τυλιγμένοι σε νάιλον την κατάλληλη ώρα για να φανερωθούν.
Η ζέστη ήταν αφόρητη, οπότε σκέφτηκα να πάω για λίγο στην παραλία μιας και ήταν ακόμη νωρίς για τη λειτουργία.Επέστρεψα μετά από λίγες ώρες γιατί πήγα σε μια μακρινή παραλία στην άκρη του νησιού που μου άρεσε. Ήταν ένα τροπικό τοπίο που θα ήταν πολύ ήσυχο αν δεν υπήρχε η καντίνα-μπιτς μπαρ που έπαιζε μπιτάκια στη διαπασόν. Ευτυχώς, η παραλία είναι μεγάλη, οπότε μπορείς να πας αρκετά μακριά ώστε να μη χρειάζεται να την ακούς. Όταν επέστρεψα στην εκκλησία, όλα είχαν ετοιμαστεί και περίμεναν να έρθει ο κόσμος, ιδιαίτερα οι Φανουρόπιτες. Το πλήθος άρχισε να γεμίζει την αυλή και η εκκλησία, που ήταν μάλλον μικρή, ήταν κατάμεστη σαν να ήταν λεωφορείο σε ώρα αιχμής. Τα ράφια που υπήρχαν για αυτόν τον σκοπό γέμισαν με Φανουρόπιτες. Έμοιαζαν με τους κήπους της Βαβυλώνας, αλλά αντί για βλάστηση, κρέμονταν υπέροχα κέικ γεμάτα μυρωδιά. Αφού τελείωσε η Λειτουργία, οι πίτες μοιράστηκαν σε όλο τον κόσμο που ήρθε, οι μουσικοί άρχισαν να παίζουν και κάποιοι άρχισαν να χορεύουν, ενώ νωρίς το βράδυ το γλέντι έφτασε στο τέλος του.
Την επομένη του Αγίου Φανουρίου είναι η παραμονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, άλλη μια μεγάλη γιορτή. Φτάνοντας στην αγαπημένη μου παραλία που αναφέραμε παραπάνω, ανακάλυψα την αντίστοιχη εκκλησία εκεί κοντά. Κάθισα να συναντήσω τους διοργανωτές, την ώρα που ετοίμαζαν την αυλή. Οι κατσαρόλες ήταν ήδη στη φωτιά και τα τραπέζια ήταν παντού. Ήπια τον πρωινό μου καφέ κάτω από το μεγάλο δέντρο της αυλής και μετά από λίγο, κατέβηκα στην παραλία.
Μια ματιά στη μουσουλμανική Κω: Οι γεμιστοί κολοκυθοανθοί στο Πλατάνι
Στο νησί της Κω υπάρχει μια γειτονιά μουσουλμάνων, το Πλατάνι, όπου ζούσε πάντα αυτή η κοινότητα. Πήγα να τους συναντήσω και μπήκα μέσα στο σπίτι της Αϊσέ, όπου μαζί με τις φίλες της γέμιζαν και τύλιγαν ανθούς από κολοκυθάκια. Ετοιμάζονταν για μια γιορτή και έπρεπε να τυλίξουν εκατοντάδες από αυτά. Μου πρόσφεραν γλυκό καρπούζι, το οποίο ήταν πολύ νόστιμο και για κακή μου τύχη, δεν είχα αρκετό χρόνο να μείνω για μεσημεριανό γεύμα όπου θα είχαν ετοιμαστεί οι κολοκυθοανθοί. Εκεί γνώρισα τη γλυκιά Χατιτζέ, 81 ετών, η οποία με κάλεσε στο σπίτι της που έμοιαζε να βγήκε από άλλη εποχή.
Η Γαλήνη των Αλυκών: Το σουρεαλιστικό σκηνικό στο Τιγκάκι
Οι τελευταίες φωτογραφίες που τράβηξα στο νησί ήταν με τις τρεις κυρίες από τους Χαϊχούτες, τη Φαίη, την Ισαβέλλα και την Ειρήνη. Πήγαμε στην αλυκή στο Τιγκάκι, έναν παραθαλάσσιο οικισμό με άφθονο τουρισμό. Η αλυκή πρόσφερε ένα σουρεαλιστικό αλλά και χαρακτηριστικό σκηνικό για αυτές τις φωτογραφίες. Περπατήσαμε αρκετά για να φτάσουμε στη μέση της αλυκής, πάνω σε λάσπη και σκληρό αλάτι. Αλλά η εμπειρία ήταν πολύ ωραία και το τοπίο κόβει την ανάσα αφού ήμασταν εκεί λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα. Μία ακόμη κυρία με το άλογό της ήρθε να μας χαιρετήσει για λίγα λεπτά. Ήταν κατά τη διάρκεια της εμπειρίας ιππασίας που πρόσφερε στους τουρίστες την ώρα του ηλιοβασιλέματος. Συνολικά, έχω γνωρίσει πολλούς ενδιαφέροντες ανθρώπους στην Κω και ενώ είχα το νησί ως καθαρά τουριστικό προορισμό, βρήκα τελικά κομμάτια παράδοσης και μερικά νέα μέρη, που θα έκαναν την επόμενη επίσκεψή μου πολύ ευχάριστη.
Επίλογος
Η Κως, πέρα από τις ηλιόλουστες παραλίες της, ξεδιπλώνεται ως ταπισερί παραδόσεων και πολιτιστικού πλούτου. Το ταξίδι μας μέσα από το Λύκειο, τα αρχαία θέατρα και τα πανηγύρια αποτύπωσε την ουσία ενός νησιού που προσπαθεί να ισορροπήσει τις ιστορικές του ρίζες με το αναβράζον πνεύμα του παρόντος. Καθώς αποχαιρετούμε την Κω, ο φακός μας απαθανατίζει όχι μόνο τα γραφικά τοπία αλλά και τις ζωντανές παραδόσεις που δίνουν ζωή σε αυτό το νησί του Αιγαίου.
++