Η ανακάλυψη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης ήταν μια αξέχαστη εμπειρία για μένα. Από τους φιλόξενους ανθρώπους μέχρι τα όμορφα τοπία και τις αρχαίες παραδόσεις, αυτό το ελληνικό νησί έχει τόσα πολλά να προσφέρει. Κατά την επίσκεψή μου, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω και να φωτογραφίσω μερικούς από τους ντόπιους, αποτυπώνοντας τις ιστορίες και τις παραδόσεις τους μέσα από τον φακό μου. Σε αυτό το άρθρο, θα σας ταξιδέψω στα όμορφα χωριά και πόλεις της Κρήτης, παρουσιάζοντάς σας μερικούς από τους υπέροχους ανθρώπους που γνώρισα στην πορεία.
Κρήτη: 40 ημέρες με βάση τα Ανώγεια.
Πέρασα 40 μέρες στο ψηλότερο χωριό της Κρήτης, τα Ανώγεια, φωτογραφίζοντας την παράδοση του νησιού. Από την παραδοσιακή φορεσιά των Σφακίων μέχρι τα χειροποίητα είδη που πουλάνε οι ντόπιοι ιδιοκτήτες καταστημάτων, η κουλτούρα και η φιλοξενία της Κρήτης θα σας αφήσουν με δέος. Καθίστε λοιπόν, χαλαρώστε και επιτρέψτε μου να σας ταξιδέψω στην καρδιά αυτού του όμορφου νησιού.
Απόηχοι του παρελθόντος: Το Κληροδότημα του Λυράρη στο Ρέθυμνο
Καθώς περπατούσα στα στενά του Ρεθύμνου, ο ήχος της λύρας γέμιζε τον αέρα. Ακολούθησα τον ήχο, οδηγούμενος από την περιέργειά μου μέχρι που βρέθηκα να στέκομαι έξω από ένα μικρό εργαστήριο, στολισμένο με διάφορα μουσικά όργανα και εργαλεία που κρέμονταν από τους τοίχους. Αμέσως κατάλαβα ότι έπρεπε να μπω μέσα και να συναντήσω τον λυράρη πίσω από τη μουσική.
Το εργαστήριο ανήκε στον Νίκο Παπαλεξάκη, έναν παραδοσιακό λυράρη που κατασκευάζει αυτά τα όμορφα όργανα εδώ και δεκαετίες. Μόλις μπήκα μέσα, με υποδέχτηκε ένα ζεστό χαμόγελο, ενώ καθόταν δίπλα στον πάγκο εργασίας του και έπαιζε τη λύρα του.
Καθώς κοίταξα γύρω από το εργαστήριο, έμεινα έκπληκτος με τον αριθμό των λύρων που ήταν διάσπαρτες σε όλο τον χώρο. Κάποιες είχαν τελειώσει και ήταν έτοιμες να παιχτούν, ενώ άλλες ήταν μισοτελειωμένες, περιμένοντας να ολοκληρωθούν. Το εργαστήριο ήταν ένα καταφύγιο για όσους εκτιμούσαν την ομορφιά της παραδοσιακής κρητικής μουσικής.
Εξήγησα στον Νίκο ότι είμαι φωτογράφος και ότι θα ήθελα πολύ να κάνω το πορτρέτο του ενώ έπαιζε λύρα. Δέχτηκε με χαρά, και άρχισα να δουλεύω, τραβώντας τις κουρτίνες για να δημιουργήσω τον τέλειο φωτισμό για τη λήψη. Καθώς ο Νίκος πόζαρε για μένα, η συναρπαστική μελωδία της λύρας γέμιζε την αίθουσα, δημιουργώντας μια οικεία και ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
Η λύρα δεν ήταν απλώς ένα μουσικό όργανο για τον Νίκο. ήταν σύμβολο του κρητικού πολιτισμού και παράδοσης. Μου εξήγησε πώς η λύρα ήταν μέρος της κρητικής μουσικής για αιώνες και πώς είχε εξελιχθεί. Έβλεπα το πάθος στα μάτια του καθώς μιλούσε, και ήταν ξεκάθαρο ότι ήταν πραγματικά αφοσιωμένος στην τέχνη του.
Καθώς έφευγα από το εργαστήριο του Νίκου, ένιωσα ευγνώμων για την ευκαιρία που μου δόθηκε να παρακολουθήσω το ταλέντο και την αφοσίωσή του στη διατήρηση του κρητικού πολιτισμού. Το ασπρόμαυρο πορτρέτο του, περιτριγυρισμένο από τις λύρες του, ήταν μια απόδειξη της ομορφιάς της παραδοσιακής μουσικής και των τεχνιτών που τη ζωντανεύουν.
Απόκτησε ένα φωτογραφικό τύπωμα από την Κρήτη
Τοποθετήστε ένα έργο τέχνης από την Κρήτη στο σπίτι ή το γραφείο σας, του βραβευμένου φωτογράφου Γιώργου Τατάκη. Όχι μόνο θα προσθέσετε ομορφιά και ενδιαφέρον στον χώρο σας, αλλά θα υποστηρίξετε και σημαντικό εθνογραφικό έργο. Δείτε τη συλλογή της Κρήτης έδω.
Ανακαλύπτοντας τις Καντάδες του χωριού Σπήλι
Στην καρδιά του χωριού Σπήλι, κάθε 7 Αυγούστου λαμβάνει χώρα κάτι πραγματικά ξεχωριστό. Είναι η ημέρα των Καντάδων, μια παράδοση που γιορτάζεται εδώ και αιώνες. Οι δρόμοι του χωριού είναι γεμάτοι μουσική και τραγούδι καθώς οι ντόπιοι συγκεντρώνονται για να τιμήσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά.
Ως φωτογράφος, είχα το προνόμιο να καταγράψω αυτό το γεγονός ως μέρος του έργου μου «Ήθος». Η μέρα ήταν γεμάτη με απίστευτες στιγμές, αλλά μια από τις πιο συγκλονιστικές ήταν όταν οι μουσικοί πήραν το δρόμο για το νεκροταφείο.
Καθώς ακολουθούσαμε την πομπή, περάσαμε μέσα από το χωριό και πήραμε τον δρόμο για τον τάφο ενός αγαπημένου ντόπιου μουσικού που είχε πρόσφατα φύγει από τη ζωή. Εκεί οι μουσικοί συγκεντρώθηκαν γύρω από τον τάφο του και άρχισαν να τραγουδούν μαντινάδες, μια παραδοσιακή μορφή της κρητικής ποίησης, στη μνήμη του.
Ήταν μια δυνατή στιγμή, γεμάτη συγκίνηση και ευλάβεια. Καθώς τραγουδούσαν οι μουσικοί, εμείς οι υπόλοιποι στεκόμασταν με σεβασμό, τιμώντας τη μνήμη του ανθρώπου που είχε χαρίσει τόση χαρά στην κοινότητα μέσω της μουσικής του.
Μετά από αρκετές μαντινάδες, η πομπή συνεχίστηκε στο χωριό, φέρνοντας μουσική και γλέντι σε κάθε γωνιά του Σπηλίου. Ήταν μια μέρα που δεν θα ξεχάσω ποτέ και νιώθω ευγνώμων που μπόρεσα να την απαθανατίσω μέσα από τον φωτογραφικό μου φακό.
Το Φανάρι της Ζαφειρένιας: Μία ιστορία με το Νίκο Καζαντζάκη και του Χόλιγουντ στην Κρήτη
Ήταν μια τυπική μέρα στα Ανώγεια όταν έπεσα πάνω σε έναν όμορφο κήπο που μου τράβηξε την προσοχή. Στάθηκα να ρίξω μια πιο προσεκτική ματιά και καθώς θαύμαζα τα πολύχρωμα λουλούδια και τα μυρωδάτα βότανα, με πλησίασε μια ηλικιωμένη γυναίκα ντυμένη στα μαύρα. Το όνομά της ήταν Ζαφειρένια και με καλωσόρισε στο εκπληκτικό σπίτι της.
Η Ζαφειρένια ήταν μαέστρος της κρητικής φιλοξενίας και σε ελάχιστο χρόνο μου είχε προσφέρει ρακή και ένα τραπέζι γεμάτο νόστιμα τυριά, ψωμί, φρούτα και άλλα. Στην αρχή ντράπηκα από όλες αυτές τις προετοιμασίες, αλλά με καθησύχασε ότι απλά έτσι γίνονταν τα πράγματα στα Ανώγεια.
Καθώς κουβεντιάζαμε, ανέφερα ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Αναφορά στον Γκρέκο», που περιέγραφε πώς ο παππούς του έβγαινε κάθε βράδυ να βρει ξένους και να τους φέρει στο σπίτι για ένα ζεστό γεύμα και ένα κρεβάτι να κοιμηθούν. Προς έκπληξή μου, η Ζαφειρένια αποκάλυψε ότι είχε πράγματι ένα παρόμοιο φανάρι που περιέγραψε ο Καζαντζάκης στο βιβλίο που κρέμονταν πάνω από το τζάκι της και μου το έδειξε περήφανα.
Δεν μπόρεσα να αντισταθώ και έτσι φωτογράφισα τη Ζαφειρένια στο σπίτι της. Την απαθανάτισα στην κουζίνα, το σαλόνι και την αποθήκη, περιτριγυρισμένη από τον πλούσιο πολιτισμό των Ανωγείων.
Αλλά η Ζαφειρένια είχε περισσότερες ιστορίες να διηγηθεί και με έκανε να γελάσω με μια ιστορία της εποχής που ο ηθοποιός Ρόμπερτ Πάουελ, ο οποίος υποδύθηκε τον Ιησού στη διάσημη τηλεοπτική σειρά του 1977 «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ», επισκέφτηκε τα Ανώγεια. Οι ντόπιοι είχαν πει στον Πάουελ για τον θαυμασμό της Ζαφειρένιας γι' αυτόν, οπότε εκείνος ζήτησε να τη συναντήσει. Η Ζαφειρένια δεν ήθελε να πάει στο καφενείο «των αντρών» για να τον βρει, οπότε ο Πάουελ έπρεπε να πάει εκείνος στο σπίτι της. Όταν τον είδε η Ζαφειρένια, έπεσε αμέσως στα γόνατα, υμνώντας τον σαν να ήταν ο Ιησούς. Παρά τις διαμαρτυρίες του, η Ζαφειρένια του είπε ότι εκείνη αυτόν είχε συνηθίσει για το Χριστό, παρόλο που ήξερε ότι δεν ήταν πραγματικότητα. Έτσι, θεώρησε ότι θα έπρεπε να τον προσκυνήσει.
Την επόμενη μέρα, συνάντησα μια κοπέλα που την έλεγαν Ζαχαρένια και αποφασίσαμε να τη φωτογραφίσω φορώντας την παραδοσιακή ανωγειανή φορεσιά, τη Σάρτζα. Της είπα ότι θα χρησιμοποιούσαμε το σπίτι της Ζαφειρένιας ως φόντο, και η Ζαχαρένια αναρωτήθηκε αν την είχα ενημερώσει. Βρεθήκαμε λοιπόν ένα πρωινό σε ένα όμορφο καφενείο και ξεκίνησα για στο σπίτι της Ζαφειρένιας να της ζητήσω την άδεια, πριν τη φωτογράφιση.
Όμως, στη βιασύνη μου, μπήκα κατά λάθος σε άλλο σπίτι και βρέθηκα μπροστά σε μια οικογένεια που έπαιρνε το πρωινό της. Αντί να παραξενευτεί, ο πατέρας σηκώθηκε αμέσως όρθιος, επιμένοντας με ζήλο να κάτσω μαζί τους για πρωινό. Ήταν ένα ακόμη δείγμα της αξιοσημείωτης φιλοξενίας των Κρητικών. Φυσικά, εξήγησα τι είχε συμβεί και έφυγα νιώθοντας αμήχανα.
Τελικά βρήκα το σπίτι της Ζαφειρένιας και ρώτησα αν μπορούσαμε να το χρησιμοποιήσουμε για τα πορτρέτα της Ζαχαρένιας. Ήταν ενθουσιασμένη που βοήθησε και μας πρόσφερε το όμορφο σπίτι της ως φόντο. Τράβηξα μερικές όμορφες φωτογραφίες, τις οποίες συμπεριέλαβα στο έργο μου «Καρυάτις».
Χειροτεχνικές Παραδόσεις: Συνάντηση Τεχνιτών στα Ανώγεια
Καθώς περπατούσα μέσα στο γοητευτικό χωριό, έπεσα πάνω σε ένα γραφικό μαγαζάκι, στολισμένο με όμορφα υφαντά και άλλα υφάσματα. Ανήκε σε μια κυρία, την Ερμιόνη, η οποία καθόταν έξω σε ένα ξύλινο παγκάκι, απολαμβάνοντας τη ζεστή καλοκαιρινή αύρα. Καθώς περνούσα από δίπλα της, δεν μπορούσα να αντισταθώ στην παρόρμηση να τη χαιρετήσω, και χαμογέλασε θερμά και με κάλεσε μέσα.
Μόλις μπήκα μέσα, η Ερμιόνη μου έβαλε ένα σφηνάκι ρακή και μου πρόσφερε φρέσκο τυρί. Καθώς έπινα τη ρακή, άρχισε να εξηγεί την περίπλοκη διαδικασία της ύφανσης, που ήταν το πάθος και η δουλειά της. Τα γερασμένα δάχτυλά της κινήθηκαν επιδέξια στον αργαλειό, καθώς δημιούργησε επιδέξια ένα όμορφο κομμάτι ύφασμα. Με γοήτευσε η δεξιοτεχνία της και η ποσότητα της υπομονής που απαιτείται για ένα τέτοιο έργο.
Στη συνέχεια, η Ερμιόνη με πήγε πιο μέσα στο μαγαζί της, δείχνοντάς μου την ανέμη της και τα πολλά όμορφα υφαντά που είχε φτιάξει όλα αυτά τα χρόνια. Έκατσα μαζί της και μου δόθηκε η ευκαιρία να της κάνω μερικά πορτρέτα στο δωμάτιό της.
Αργότερα την ίδια μέρα, άκουσα για έναν ντόπιο που ονομαζόταν Στέφανος Πλούσης, ο οποίος ήταν γνωστός για την κατασκευή και την επισκευή παραδοσιακών οργάνων. Ήταν επίσης γνωστός για τα περίπλοκα και σουρεαλιστικά ξύλινα γλυπτά του. Μου κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον να τον γνωρίσω και να δω τη δουλειά του.
Μπαίνοντας στο εργαστήριο του Στέφανου, με περιτριγύριζε η γλυκιά μυρωδιά των ρινισμάτων και ο ήχος της κρητικής μουσικής που έπαιζε απαλά στο βάθος. Ο Στέφανος με χαιρέτησε θερμά και με ξενάγησε στο μαγαζί του, όπου παρουσίασε μια ποικιλία από παραδοσιακά όργανα και τα σουρεαλιστικά ξύλινα γλυπτά του. Έμεινα έκπληκτος από τις δημιουργίες του, οι οποίες δεν έμοιαζαν με τίποτα που είχα ξαναδεί.
Ο Στέφανος συμφώνησε ευγενικά να με αφήσει να τραβήξω μερικά πορτρέτα του δίπλα στα εκπληκτικά γλυπτά του και δεν μπορούσα παρά να νιώσω ευγνώμων για την ευκαιρία να γνωρίσω έναν τόσο ταλαντούχο καλλιτέχνη. Ήταν ξεκάθαρο ότι το πάθος του για την ξυλουργική ήταν μια δουλειά αγάπης και τα περίπλοκα γλυπτά του ήταν απόδειξη της ικανότητας και της δημιουργικότητάς του.
Πορτρέτα των Ανωγείων: Συναντώντας τα Φιλικά Πρόσωπα της Κρήτης
Καθώς συνέχιζα το ταξίδι μου στα Ανώγεια, συνάντησα πολλούς ενδιαφέροντες ανθρώπους που έπρεπε απλώς να φωτογραφίσω. Μία από αυτές ήταν η κυρία Γιάννα, ιδιοκτήτρια καταστήματος που πουλούσε παρόμοια είδη με το κατάστημα της Ερμιόνης. Αν και δεν ήμουν σίγουρος αν έφτιαχνε τα αντικείμενα μόνη της, με εντυπωσίασε η φιλική της συμπεριφορά και η προθυμία της να με αφήσει να τραβήξω μερικά πορτρέτα της. Ήταν μάλλον στα 80 της και το ζεστό της χαμόγελο υπενθύμιζε τη γνήσια φιλοξενία της Κρήτης.
Αργότερα βρέθηκα στην πλατεία απέναντι από το σπίτι του Ξυλούρη, όπου συνάντησα δύο φίλες που κάθονταν και κουβέντιαζαν έξω από ένα μαγαζί. Μία από αυτές ήταν η ιδιοκτήτρια εκείνου του τουριστικού καταστήματος, μια γυναίκα που έραβε, κένταγε και έγνεθε και έφτιαχνε τα περισσότερα από τα αντικείμενα που πουλούσε. Η άλλη γυναίκα, η φίλη της, ήταν μάλλον γύρω στα 90. Με τράβηξε αμέσως η ζωηρή συνομιλία τους και με άφησαν να τραβήξω κάποια πορτρέτα τους.
Καθώς έβγαζα τις φωτογραφίες τους, η ηλικιωμένη γυναίκα γύρισε προς το μέρος μου και μου είπε, «Γιατί βγάζεις τις φωτογραφίες μας; Ίσως τις βάλουμε στον τάφο μου όταν πεθάνω» Η φίλη της γέλασε με το σχόλιο και κατάλαβα ότι ήταν μια απολύτως φυσική παρατήρηση, αφού οι Κρητικοί, όπως και πολλές άλλες κοινότητες στην Ελλάδα, δίνουν παραδοσιακά μεγάλη σημασία στον θάνατο και τις κηδείες. Την καθησύχασα ότι ήθελα απλώς να αποτυπώσω την ομορφιά και την προσωπικότητά τους στις φωτογραφίες μου και ότι ήλπιζα να μοιραστώ τις ιστορίες τους με άλλους.
Η καινούργια φίλη μου στη συνέχεια πρόσθεσε: «Όταν επιστρέψετε στα Ανώγεια αφού φύγω, φροντίστε να περάσετε από το σπίτι μου και να πείτε Θεός χωρέστην» Χαμογέλασα και έγνεψα, υποσχόμενος ότι σίγουρα θα το έκανα.
Φωλιασμένο στην καρδιά των Ανωγείων βρίσκεται ένα παραδοσιακό καφενείο όπου μπορεί συχνά να βρεθεί ο Αντώνης Ξυλούρης, διάσημος τραγουδιστής και λυράρης. Γνωστός στον κόσμο ως Ψαραντώνης, η μουσική του ικανότητα του έχει κερδίσει μια θέση στις καρδιές πολλών. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών μου, είχα την χαρά να τον γνωρίσω και να τον συναντήσω πολλές φορές, και μάλιστα είχα την ευκαιρία να κάνω και κάποια πορτρέτα του. Μια ιδιαίτερη στιγμή που ξεχωρίζει ήταν όταν τον επισκέφτηκα στο σπίτι του αδερφού του, Νίκου Ξυλούρη, γνωστό και ως Ψαρωνικό, τον πιο διάσημο τραγουδιστή της οικογένειάς τους. Παρά το θάνατο του Νίκου το 1980, το σπίτι του έχει μετατραπεί σε μουσείο, το οποίο συντηρείται με αγάπη από την αδερφή τους. Δεν είναι ασυνήθιστο να βρεις τον Αντώνη να συχνάζει στο μουσείο και σε μια από αυτές τις επισκέψεις μπόρεσα να τον απαθανατίσω σε ένα πορτρέτο.
Αποτύπωση της Ανθρώπινης Εμπειρίας στην Κνωσό
Ο ήλιος φώτιζε αρχαία μνημεία της Κνωσού καθώς έφτασα με τη φωτογραφική μηχανή στο χέρι, έτοιμος να απαθανατίσω την ομορφιά αυτού του ιστορικού χώρου. Περπατώντας μέσα στα δαιδαλώδη ερείπια, δεν μπορούσα παρά να νιώσω δέος για τον αρχαίο πολιτισμό που κάποτε ευδοκιμούσε σε αυτό ακριβώς το σημείο.
Καθώς περιπλανιόμουν στην τοποθεσία, συνάντησα ομάδες τουριστών που θαύμαζαν την περίπλοκη αρχιτεκτονική και τις συναρπαστικές ιστορίες που έκρυβαν τα ερείπια. Έχοντας έτοιμη τη φωτογραφική μου μηχανή, απαθανάτισα στιγμιότυπα αυτών των περίεργων επισκεπτών, με τις μοναδικές εκφράσεις τους.
Κάποιοι στέκονταν σιωπηλοί, κοιτάζοντας τους αρχαίους κίονες και τις τοιχογραφίες, χαμένοι στη σκέψη και το δέος. Άλλοι κουβέντιασαν ενθουσιασμένοι με τους φίλους τους, επισημαίνοντας τις λεπτομέρειες που τράβηξαν την προσοχή τους. Όλοι συμφωνούσαν για εκτίμησή τους για την απίστευτη ιστορία που τους περιέβαλλε.
Δεν μπορούσα παρά να χαμογελάσω καθώς έφευγα, γνωρίζοντας ότι απαθανάτιζα μια στιγμή στο χρόνο, ένα στιγμιότυπο της ανθρώπινης εμπειρίας όπως συνέβη σε αυτό το διαχρονικό μέρος.
Οι Προσκυνητές της Παναγίας Χαρακιανής: Μια μαγευτική κρητική παράδοση
Στην καρδιά του Ρεθύμνου, βρίσκεται μια εκκλησία που κρατά μια ιδιαίτερη εικόνα της Παναγίας. Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, κατά τη διάρκεια του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η ιερή αυτή εικόνα μεταφέρεται στην εκκλησία της Χαρακιανής, που βρίσκεται 38 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη. Και μαζί της ακολουθεί μια ενδιαφέρουσα παράδοση που εφαρμόζεται εδώ και αιώνες.
Για πολλούς ντόπιους, αυτή η ετήσια γιορτή είναι μια εποχή μεγάλης πνευματικής σημασίας. Έρχονται από όλη την Κρήτη για να προσκυνήσουν την εικόνα και να συμμετάσχουν στους εορτασμούς. Και ενώ το επίκεντρο είναι η εκκλησία και η εικόνα, η γύρω περιοχή ζωντανεύει με ένα διαφορετικό είδος ενέργειας.
Σε ένα κοντινό χωράφι, οι προσκυνητές φτιάχνουν το προσωρινό τους σπίτι σε αυτοδημιούργητες καλύβες κατασκευασμένες από άχυρο, νάιλον φύλλα, παλιά σίδερα και πόρτες. Ζουν σε αυτές τις καλύβες τις πρώτες 15 μέρες του Αυγούστου για να κάνουν παρέα στην εικόνα της Παναγίας. Είναι ένα συναρπαστικό θέαμα που έπρεπε να αποτυπώσω.
Έφτασα στην εκκλησία στις 14, έχοντας ακούσει για τα έθιμα από ντόπιους στα Ανώγεια. Ήμουν πρόθυμος να παρακολουθήσω αυτή τη μοναδική παράδοση και δεν με απογοήτευσε. Καθώς προχωρούσα προς το χωράφι όπου έμεναν οι προσκυνητές, είδα μια πολλές καλύβες, η καθεμία πιο δημιουργική από την προηγούμενη. Υπήρχαν καλύβες φτιαγμένες από φύλλα φοίνικα, παλιές ομπρέλες, ακόμη και ανταλλακτικά αυτοκινήτων.
Όταν συνάντησα το τελευταίο ζευγάρι που έμενε στην καλύβα τους, με υποδέχτηκαν με ρακή. Το ζευγάρι μοιράστηκε τις προσωπικές του ιστορίες και την ιστορία του εθίμου και εγώ γοητεύτηκα.
Η σύζυγος που καταγόταν από κοντινή περιοχή, θυμήθηκε ότι κολύμπησε για πρώτη φορά στη θάλασσα σε εκείνο ακριβώς το σημείο. Ήταν από ένα κοντινό ορεινό χωριό όπου δεν ήταν τυπικό για αυτούς να επισκέπτονται τη θάλασσα, έτσι όλες οι παιδικές της αναμνήσεις σε παραλία ήταν από αυτό το μέρος. Ο σύζυγός της, λυράρης της Κρήτης, δυστυχώς δεν είχε μαζί του τη λύρα του καθώς οι περισσότεροι προσκυνητές είχαν φύγει. Παρόλα αυτά, με κάλεσαν μέσα στην καλύβα τους και μου έδωσαν μια γεύση από την απλή ζωή τους. Η καλύβα είχε όλα όσα χρειάζονταν, ένα ξεχωριστό υπνοδωμάτιο, μια μικρή κουζίνα και ένα τραπέζι για φαγητό. Ήταν ένα τέλειο παράδειγμα του πόσο απλά πράγματα μπορούν να είναι αρκετά για να ζήσουμε μια γεμάτη ζωή, απαλλαγμένη από τις ανάγκες που μας υποδουλώνουν στην καθημερινότητά μας.
Καθώς έφευγα από την καλύβα του ζευγαριού, δεν μπορούσα να μην αισθανθώ έμπνευση. Είχα δει μια όμορφη παράδοση που είχε περάσει από γενεές και είχα δει από κοντά την ανθεκτικότητα και τη δημιουργικότητα του ανθρώπινου πνεύματος. Οι Προσκυνητές της Παναγίας Χαρακιανής στο Ρέθυμνο είναι μια μαγευτική ιστορία, γεμάτη πλούσιες παραδόσεις, ιστορία και διαρκές ανθρώπινο πνεύμα.
Όρη των Ανωγείων: Εκεί που η μυθολογία συναντά την αστρονομία
Στην καρδιά της Κρήτης, κοντά στο χωριό Ανώγεια, βρίσκεται μια ορεινή περιοχή μυστηριώδης και μαγευτική. Αυτή η περιοχή είναι γνωστή για το τραχύ τοπίο, την αρχαία ιστορία και τις μοναδικές παραδόσεις της.
Ένα από τα πιο συναρπαστικά αξιοθέατα στα βουνά των Ανωγείων είναι το Σπήλαιο του Δία, ή αλλιώς «Ιδαίον Άντρον». Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Δίας γεννήθηκε σε μια σπηλιά στο νησί της Κρήτης και πολλοί πιστεύουν ότι αυτή η σπηλιά είναι το ίδιο το σημείο όπου ήρθε στον κόσμο ο βασιλιάς των θεών. Το Σπήλαιο του Δία είναι ένας δημοφιλής προορισμός για πεζοπόρους και όσους αναζητούν την περιπέτεια, που έρχονται για να εξερευνήσουν τα σπηλαιώδη βάθη και να απολαύσουν την εκπληκτική θέα στα γύρω βουνά.
Ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της περιοχής των Ανωγείων είναι οι πέτρινες καλύβες των βοσκών. Αυτές οι ασυνήθιστες κατασκευές, γνωστές και ως μιτάτα, είναι διάσπαρτες στις πλαγιές των λόφων και παρέχουν καταφύγιο για τους τοπικούς βοσκούς και τα κοπάδια τους. Κατασκευασμένες από τοπική πέτρα και άλλα φυσικά υλικά, αυτές οι κατασκευές χρησιμοποιούνται για αιώνες από τους βοσκούς της Κρήτης και αποτελούν διαρκές σύμβολο της αγροτικής κληρονομιάς της περιοχής. Ελπίζω να επιστρέψω στα Ανώγεια και να αφιερώσω αρκετό χρόνο για να αποτυπώσω την ουσία των μιτάτων.
Τα τελευταία χρόνια, τα βουνά των Ανωγείων έχουν γίνει το σπίτι του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, μια υπερσύγχρονη εγκατάσταση που είναι αφιερωμένη στη μελέτη της αστρονομίας και της διαστημικής επιστήμης. Σκαλωμένο σε μια ψηλή κορυφή, το αστεροσκοπείο προσφέρει απαράμιλλη θέα στον νυχτερινό ουρανό και ερευνητές από όλο τον κόσμο έρχονται εδώ για να πραγματοποιήσουν έρευνα αιχμής και να εξερευνήσουν τα μυστήρια του σύμπαντος.
Είτε σας ελκύουν οι αρχαίοι μύθοι και θρύλοι της περιοχής είτε απλά αναζητάτε μια γαλήνια απόδραση από τη φασαρία της σύγχρονης ζωής, τα βουνά των Ανωγείων προσφέρουν κάτι για όλους. Από τα βάθη του Σπηλαίου του Δία μέχρι τις ταπεινές πέτρινες καλύβες των βοσκών και τα εντυπωσιακά θαύματα του Αστεροσκοπείου του Σκίνακα, αυτό είναι ένα μέρος όπου η ομορφιά και το θαύμα της φύσης αποκαλύπτονται πλήρως.
Πανηγύρι των Ανωγείων του Αγίου Φανουρίου: Μια διαχρονική παράδοση
Στα κακοτράχαλα βουνά του Ψηλορείτη, στα μισά της διαδρομής μεταξύ των Ανωγείων και του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, γίνεται το Πανηγύρι του Αγίου Φανουρίου γύρω από ένα εκκλησάκι. Το πανηγύρι γίνεται στις 27 Αυγούστου και είναι μια στιγμή για την κοινότητα να συναντηθεί και να τιμήσει τον προστάτη άγιο των χαμένων πραγμάτων και να ανανεώσει την πίστη της στη δύναμη της προσευχής.
Με εντυπωσίασε η ομορφιά του ορεινού τοπίου και η γιορτινή αίσθηση που χαρακτήριζε το πανηγύρι. Αποτύπωσα τις σκηνές, προσπαθώντας να μεταφέρω τη διαχρονική ποιότητα του γεγονότος.
Το εκκλησάκι, που βρίσκεται σε μια απομακρυσμένη περιοχή, ήταν στολισμένο με γιρλάντες από λάμπες, δημιουργώντας μια γαλήνια και παραδοσιακή ατμόσφαιρα. Οι κάτοικοι του χωριού συγκεντρώθηκαν γύρω από την εκκλησία και προσευχήθηκαν στον Άγιο Φανούριο, ζητώντας τη βοήθειά του για την εύρεση χαμένων αντικειμένων, ανθρώπων ή για την καθοδήγησή του στις προκλήσεις της ζωής.
Καθώς περνούσε η μέρα, το πανηγύρι συνεχίστηκε με μουσική και τραγούδι, έως πολύ αργά τη νύχτα.
Για μένα, ως φωτογράφο, το Φεστιβάλ του Αγίου Φανουρίου ήταν μια ισχυρή υπενθύμιση της διαρκούς δύναμης της πίστης και της κοινότητας και της σημασίας της τιμής των παραδόσεων του παρελθόντος.
Καθώς το πανηγύρι του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, το πεντανόστιμο άρωμα του φρεσκοψημένου αρνιού πνέει στον αέρα. Οι ντόπιοι αγρότες είχαν φέρει άφθονα αρνιά για το πανηγύρι, για να προετοιμαστούν και να σερβιριστούν στο πεινασμένο πλήθος.
Καθώς περνούσε η νύχτα, οι γιορτές συνεχίζονταν και το φαγητό συνέχιζε να ρέει. Καθώς όμως σερβιρίστηκαν τα τελευταία αρνιά, συνέβη κάτι περίεργο. Κάποιοι από τους αγρότες είχαν φέρει στο πανηγύρι καμιά δεκαριά επιπλέον αρνιά μέσα σε μια κλούβα. Μου φάνηκε περίεργο, το γιατί δηλαδή είχαν φέρει ζωντανά αρνιά στο πανηγύρι.
Σύντομα έγινε σαφές ότι οι αγρότες είχαν φέρει αυτά τα αρνιά ως εφεδρία, για την περίπτωση που δεν είχαν αρκετό κρέας για να ταΐσουν τον κόσμο. Καθώς τα παιδιά έπαιζαν τριγύρω, έβλεπαν έκπληκτα τους αγρότες να σφάζουν και να γδέρνουν επιδέξια τα επιπλέον αρνιά, ακριβώς εκεί μπροστά σε όλους.
Το θέαμα ήταν υπερβολικό για μερικά από τα παιδιά, τα οποία άρχισαν να κλαίνε μπροστά σε αυτή τη σκηνή. Οι ενήλικες προσπάθησαν να τους παρηγορήσουν, εξηγώντας ότι αυτό ήταν απλώς ένα μέρος της ζωής στα βουνά, όπου οι άνθρωποι βασίζονταν στις δεξιότητες και τους πόρους τους για να επιβιώσουν. Και παρά το αρχικό σοκ, η λαχταριστή γεύση του αρνιού έφερε πίσω τα χαμόγελα και τη γιορτινή ατμόσφαιρα του πανηγυριού.
Ένας Κρητικός Γάμος: Μια Γιορτή Πολιτισμού και Παράδοσης στα Ανώγεια
Ο καυτός ήλιος και το καλοκαίρι στην Κρήτη μπορούν να σημαίνουν μόνο ένα πράγμα για τους ντόπιους - την εποχή των γάμων! Οι Ανωγειανοί μου είπαν ότι αυτό το διάστημα δέχονται περισσότερα από 40 με 50 προσκλητήρια γάμου. Σε ένα μέρος όπως τα Ανώγεια, που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του Ψηλορείτη, οι παραδοσιακοί κρητικοί γάμοι είναι ο κανόνας, με σχεδόν ολόκληρο το χωριό των 2 έως 2500 κατοίκων να δέχεται πρόσκληση σε κάθε έναν από αυτούς.
Ευτυχώς, με κάλεσαν να παρευρεθώ σε έναν γάμο η παρέα των ντόπιων που είχα γνωρίσει. Όπως σε κάθε κρητικό γάμο, το γλέντι μπορεί να διαρκέσει από δύο έως τρεις ημέρες, με μια μικρή γενοκτονία προβάτων για να ταΐσουν τους καλεσμένους. Για τον συγκεκριμένο έναν γάμο θανατώθηκαν περίπου 300 με 400 αρνιά - απόδειξη της αφθονίας των αμνοτροφείων στα Ανώγεια.
Την προηγούμενη μέρα με κάλεσαν σε ένα μαντρί που θα έψηναν το αντικριστό, οπότε είχα την ευκαιρία να βγάλω μερικές φωτογραφίες.
Το ίδιο βράδυ έγιναν προεόρτια γλέντια με τον γαμπρό και τη μέλλουσα νύφη να κάνουν ξεχωριστά τραπεζώματα στα σπίτια τους. Ήμουν καλεσμένος στο τραπέζι του γαμπρού και αποδέχτηκα με χαρά την πρόσκληση. Το τραπέζι ήταν γεμάτο με άφθονο φαγητό, ποτό και κρητική μουσική. Έμεινα έκπληκτος βλέποντας ένα φορτηγό-ψυγείο παρκαρισμένο στην αυλή, γεμάτο αρνίσιο κρέας, έτοιμο για τα κάρβουνα.
Συνήθως, κατά τη διάρκεια της νύχτας, συνηθίζεται η μια παρέα να επισκέπτεται την άλλη. Ωστόσο, αυτή τη φορά τα πράγματα δεν πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο, που ήταν να έρθει η νύφη στο γαμπρό. Οι φίλοι του γαμπρού τον πείραζαν αφού είχαν πιει πολύ, και τελικά ο γαμπρός σηκώθηκε και είπε να ξεκινήσουμε για το σπίτι της νύφης. Η νύφη και οι καλεσμένοι της μας καλωσόρισαν, σηκώθηκαν από τα τραπέζια για να κάτσουμε εμείς, ενώ το φαγητό και τα ποτά αναπληρώθηκαν σε λιγότερο από μισό λεπτό. Δυστυχώς, τα αδέρφια της νύφης είχαν τσαντιστεί για την αλλαγή των σχεδίων, και έτσι προκάλεσαν τον γαμπρό και τους καλεσμένους του σε «κούπες». Έπρεπε δηλαδή να πίνουμε μονορούφι νεροπότηρα ξεχειλισμένα από κρασί. Ως τουρίστας, έμεινα έκπληκτος αλλά κατάφερα να συμμετάσχω και μετά από δύο γύρους γίναμε όλοι ξανά φίλοι.
Ήμουν ενθουσιασμένος που τεκμηρίωσα αυτήν την πολιτιστική εμπειρία και την ημέρα του γάμου, αποφάσισα να ξεκινήσω τραβώντας στιγμιότυπα της μέλλουσας νύφης και των παρανυμφών της. Ετοιμάζονταν σε ένα γραφικό καφενείο κοντά στο σπίτι της, φορώντας παραδοσιακά κρητικά ρούχα. Οι άνδρες, ντυμένοι επίσης με το παραδοσιακό παντελόνι «Βράκα» και ψηλές μαύρες μπότες «Στιβάνια», φορούσαν μαύρα πουκάμισα, που συμβόλιζαν το πένθος για τους χαμένους από τους πολέμους της Κρήτης. Τα Ανώγεια έχουν καεί ολοσχερώς τέσσερις φορές από εχθρικές δυνάμεις, γεγονός που οδήγησε τους ντόπιους να υιοθετήσουν έναν πιο ζοφερό τόνο.
Ο μόνος υπαινιγμός χαράς κατά τη διάρκεια του γάμου είναι η λευκή μαντίλα, κεντημένη στο χέρι, που φορούν οι άντρες στους ώμους τους. Κάθησα στην αυλή του σπιτιού της νύφης περιμένοντας να ετοιμαστούν όλοι, με τη συνοδεία ρακής και μεζέ. Στη συνέχεια βγάλαμε μερικές φωτογραφίες με τον κόσμο να φορά τις τοπικές ενδυμασίες.
Καθώς ο γαμπρός και η συνοδεία του πλησίαζαν στο σπίτι της νύφης, βρήκα την ευκαιρία να συναντήσω τον Λευτέρη στο καφενείο του - ένα φιλόξενο μέρος που ανήκει στο βοσκό Λευτέρη και τη γυναίκα του. Τον έβλεπα να παίζει πασιέντζα και μάλιστα του μίλησα για λίγο, θαυμάζοντας την απλότητα της ζωής του.
Σύντομα όμως έφτασε η συνοδεία του γαμπρού και η οικογένεια της νύφης φρουρούσε το σπίτι για να τους εμποδίσει να μπουν μέσα. Αυτό είναι ένα από τα έθιμα του γάμου, με τη συνοδεία του γαμπρού να προσπαθεί να κλέψει μία γλάστρα βασιλικού από το σπίτι της νύφης. Καθώς τοποθετήθηκα ανάμεσα στα δύο μέρη για να τραβήξω φωτογραφίες, δεν περίμενα ποτέ να πιαστώ στη μάχη. Οι υπόλοιποι συμμετείχαν σε μια ζωηρή συμπλοκή και με έσπρωχναν συνέχεια, ενώ έφαγα και καμιά δυο γροθιές. Παρά το χάος, ήμουν ενθουσιασμένος που φωτογράφιζα!
Τελικά, ένας από τους φίλους του γαμπρού κατάφερε να κλέψει μια γλάστρα με βασιλικό από το μπαλκόνι του σπιτιού, αποδεικνύοντας την αξία του στην οικογένεια της νύφης και κατευθύνθηκαν στη μικρή εκκλησία στο κέντρο της πόλης για τη γαμήλια τελετή. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε ένα μεγαλειώδες γλέντι σε ένα τοπικό κέντρο δεξιώσεων, με γαφητό και ποτό που έμοιαζαν ατελείωτα.
Καθώς περνούσε η βραδιά, οι καλεσμένοι επιδόθηκαν σε κρητικούς χορούς με ζωντανή μουσική, ενώ ενσωματώθηκαν ακόμη και ξένα έθιμα όπως το πέταγμα της ανθοδέσμης. Ενώ αναρωτιόμουν αν αυτές οι νέες παραδόσεις ήταν μια εξέλιξη ή μια αλλαγή των αρχικών εθίμων, ήξερα σίγουρα ένα πράγμα - αυτή η εμπειρία ήταν μια αληθινή γιορτή του κρητικού πολιτισμού και είχα το προνόμιο να την φωτογραφίσω.
Καρυάτις στην Κρήτη: Αιχμαλωτίζοντας τη Σφακιανή φορεσιά
Κανόνισα μία φωτογράφιση σε ένα κέντρο δεξιώσεων, που βρίσκεται κοντά στο Ρέθυμνο. Ο χώρος φτιάχτηκε για να θυμίζει παραδοσιακό κρητικό χωριό. Επρόκειτο να απαθανατίσω μια κυρία με την παραδοσιακή φορεσιά των Σφακίων Κρήτης.
Καθώς έφτασα στον χώρο δεξιώσεων, εντυπωσιάστηκα στη θέα ενός παραδοσιακού χωριού. Ήταν σαν να ταξιδεύω πίσω στο χρόνο και ήμουν ενθουσιασμένος που χρησιμοποιούσα αυτόν τον χώρο για τη φωτογράφιση. Γνώρισα την κυρία που επρόκειτο να γίνει το μοντέλο μου και φορούσε την παραδοσιακή φορεσιά των Σφακίων, που ήταν πολύ όμορφη και με περίτεχνα κεντήματα.
Καθώς πόζαρε για τις φωτογραφίες, παρατήρησα τη χάρη και την κομψότητα στις κινήσεις της. Έδειχνε συναρπαστική με την παραδοσιακή φορεσιά και το σκηνικό του παραδοσιακού κρητικού σπιτιού έκανε τη φωτογράφιση ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Έμεινα εκστασιασμένος, καθώς αποτύπωσα την ουσία της παραδοσιακής Σφακιανής φορεσιάς με το μοντέλο μου.
Επίλογος
Εν κατακλείδι, το ταξίδι μου στην πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Κρήτης ήταν μια βαθιά και αξέχαστη εμπειρία. Από τους φιλόξενους Ανωγειανούς μέχρι τις ζωντανές παραδόσεις του Ρεθύμνου και τα μαγευτικά τοπία και την κουζίνα του νησιού, κάθε συνάντηση έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα της στην ψυχή μου. Μέσα από τον φακό μου, είχα το προνόμιο να απαθανατίσω τις ιστορίες και τις παραδόσεις των ντόπιων. Καθώς σκέφτομαι το ταξίδι μου, είμαι γεμάτος ευγνωμοσύνη για την ευκαιρία να βυθιστώ στον πλούτο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης και σας προσκαλώ να γιορτάσετε μαζί μου την καρδιά και την ψυχή αυτού του μαγευτικού νησιού.
++