Ένα απομονωμένος οικισμός σε ένα απομονωμένο ελληνικό νησί. Ένας από τους λόγους που αυτό το μέρος διατηρεί ακόμα ζωντανές τις περισσότερες παραδόσεις του. Αυτό, και ο πλούτος αυτών των παραδόσεων. Μια μητροτοπική κοινότητα όπου το πρωτότοκο κορίτσι θα είναι ο μοναδικός κληρονόμος της οικογενειακής περιουσίας. Οι Ολυμπίτες είναι απόγονοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπου οι βυζαντινές παραδόσεις εξακολουθούν να επιβιώνουν στην πιο ζωντανή τους μορφή.
Το Βυζαντινό Πάσχα στην Όλυμπο Καρπάθου.
Ως φωτογράφος που ενδιαφέρεται για τον ελληνικό πολιτισμό και τις παραδόσεις, ήθελα πολύ να απαθανατίσω το Πάσχα στην Όλυμπο. Η Όλυμπος, ή Έλυμπος είναι ένα κάπως απόμερο μέρος, που βρίσκεται στο νησί της Καρπάθου, όπου οι παραδόσεις είναι ακόμα έντονες. Σε απόσταση 40 χλμ. από τα Πηγάδια, την πρωτεύουσα του νησιού, η Όλυμπος είναι προσβάσιμη από έναν δύσκολο δρόμο που ασφαλτοστρώθηκε μόλις τη δεκαετία του 2010. Οι κάτοικοι της Ολύμπου θεωρούν τους εαυτούς τους απόγονους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και είναι ένα από τα λίγα μέρη στον κόσμο όπου ένας επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει την αυθεντική βυζαντινή παράδοση, αν και εμπλέκονται και άλλες παραδόσεις. Αυτός ο τρόπος εορτασμού, το «Καρπάθικο Γλέντι» έχει καταχωρηθεί στο αρχείο της παγκόσμιας άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Ήθελα να ζήσω τα έθιμα της Ολύμπου σε βάθος και να γνωρίσω τους ανθρώπους που ζουν εκεί. Κι έτσι ταξίδεψα στο νησί νωρίς, τη Μεγάλη Δευτέρα, όταν το χωριό ήταν ακόμα άδειο. Είχα βρει ένα μέρος να μείνω στο χωριό Διαφάνι, έναν κοντινό παραθαλάσσιο οικισμό που λειτουργεί ως λιμάνι. Στο σημείο αυτό έμεναν παλιότερα Ολυμπίτες που δούλευαν στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να χτιστούν σταδιακά σπίτια και να μετατραπεί σε οικισμό. Σήμερα το Διαφάνι είναι το δεύτερο λιμάνι του νησιού.
Απόκτησε ένα φωτογραφικό τύπωμα από την Όλυμπο
Τοποθετήστε ένα έργο τέχνης από την Όλυμπο της Καρπάθου στο σπίτι ή το γραφείο σας, του βραβευμένου φωτογράφου Γιώργου Τατάκη. Όχι μόνο θα προσθέσετε ομορφιά και ενδιαφέρον στον χώρο σας, αλλά θα υποστηρίξετε και σημαντικό εθνογραφικό έργο. Δείτε τη συλλογή από την Όλυμπο εδώ.
Η Όλυμπος είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον σημείο του νησιού. Διαθέτει όμορφη αρχιτεκτονική και βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου ανάμεσα σε δύο βουνά. Εύκολα μπορεί κανείς να χάσει τον εαυτό του στα στενά σοκάκια και να ταξιδέψει πίσω στο χρόνο.
Οι πρώτες μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας είναι αφιερωμένες στις προετοιμασίες για το Πάσχα, οι οποίες συνίστανται κυρίως στο ψήσιμο. Γύρω από το την Όλυμπο η κοινότητα έχει φτιάξει πολλούς ξυλόφουρνους. Αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιονδήποτε, αρκεί να χρησιμοποιεί δικά του ξύλα και να διατηρεί τους φούρνους καθαρούς και τακτοποιημένους. Αυτές τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας χρησιμοποιούνται παραδοσιακές συνταγές για ψήσιμο ψωμιού και κέικ.
Οι αξιόλογες θρησκευτικές τελετουργίες για το Πάσχα ξεκινούν την Τετάρτη της Μεγάλης Εβδομάδας, μετά τον Ύμνο στην Κασσιανή το βράδυ της Τρίτης. Την Τετάρτη ο ιερέας ευλογεί όσους επισκέπτονται την εκκλησία, ώστε να είναι έτοιμοι να λάβουν τη Θεία Κοινωνία την Πέμπτη. Δεν είναι, όμως, ιδιαίτερα κουραστική μέρα στην εκκλησία γιατί λίγοι έρχονται για την ευλογία, αφού ο ιερέας την κάνει και την Πέμπτη, λίγο πριν την Κοινωνία.
Απόλαυσα τον χρόνο μου στο χωριό. Όλοι όσοι συνάντησα ήταν φιλόξενοι. Έμαθα πολλά για την κοινότητα απλά μέσα από συνομιλίες με τους περισσότερους κατοίκους και με τη δημιουργία φιλικών σχέσεων.
Η Καλλιόπη έχει τον τοπικό φούρνο και φτιάχνει εξαιρετικές παραδοσιακές πίτες και ψωμί στον ξυλόφουρνο της. Μου κερνούσε συχνά καφέ κατά τη διάρκεια της παραμονής μου και μάλιστα είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ το σπίτι της, χτισμένο στο παραδοσιακό στυλ της Ολύμπου.
Την Πέμπτη, μετά την Κοινωνία των εκκλησιαζομένων, τελείται η περιφορά του Χριστού στον Σταυρό. Η εκκλησία είναι πια πολυσύχναστη και οι επόμενες μέρες μέχρι την Τρίτη μετά το Πάσχα θα είναι αυτές με τον περισσότερο κόσμο. Ο παπά Γιάννης είναι ο τοπικός ιερέας. Είναι ένας πολύ ευγενικός άνθρωπος με υπέροχη στάση σώματος και ύφος που τον κάνει ιδανικό για φωτογραφίσεις. Είναι πολύ αστείος και μπορεί κανείς να τον βρει τα περισσότερα απογεύματα να κάθεται σε μια καρέκλα στην κεντρική πλατεία, να μιλά με τους συμπατριώτες του και ακόμη και να κάνει σόκιν αστεία. Απλώς πρέπει να τον γνωρίσει κανείς λίγο πριν πάρει «φόρα».
Βρήκε χρόνο να με ξεναγήσει στην αρχαία κεντρική εκκλησία του χωριού και εξήγησε τις εικόνες που ήταν ζωγραφισμένες στους τοίχους. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, όλες οι εικόνες κατά μήκος του κεντρικού τέμπλου, καλύπτονται με μαύρο πέπλο ως ένδειξη πένθους.
Ακολουθεί η Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα του Επιταφίου. Οι γυναίκες της Καρπάθου τον στολίζουν με λουλούδια το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής. Οι περισσότερες γυναίκες φορούν τις τοπικές ενδυμασίες. Μάλιστα, οι μεγαλύτερες γυναίκες της Ολύμπου δεν έχουν άλλου είδους ρούχα και αποκαλούν το ντύσιμό μας «ευρωπαϊκό».
Μια σημαντική διαφορά μεταξύ του Επιταφίου της Ολύμπου σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα έγκειται στο γεγονός ότι οι εικόνες των πρόσφατα εκλιπόντων επικολλώνται στον Επιτάφιο και οι συγγενείς τους θρηνούν γι' αυτούς κατά το προσκύνημα που γίνεται αργότερα μέσα στην εκκλησία.
Σκέφτηκα το ενδεχόμενο να τραβήξω φωτογραφίες σε αυτή τη συνθήκη στην εκκλησία, καθώς μου φάνηκε πιθανό να ήταν μια δυνατή στιγμή. Στην πραγματικότητα, ήταν τόσο δυνατή, που μου φάνηκε ότι θα ήταν ασέβεια να τραβήξω φωτογραφίες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Πράγματι, ήταν τόσο έντονα τα συναισθήματα που μου δημιουργήθηκαν, που βγήκα τελείως από την εκκλησία.
Το βράδυ της Παρασκευής γίνεται η περιδορά του Επιταφίου στους δρόμους της Ολύμπου. Κατά τη διάρκεια αυτής της τελετής, οι δρόμοι ακτινοβολούν από ομορφιά. Όσοι ακολουθούν την πομπή κρατούν κεριά και ψέλνουν τους υπέροχους ύμνους της Μεγάλης Παρασκευής. Δεν είχα γυρίσει στο χωριό μέχρι τώρα και με ενδιέφερε η αρχιτεκτονική και η τοποθεσία του.
Το Σάββατο του Πάσχα όλοι οι κάτοικοι του χωριού ετοιμάζονται για το πασχαλινό μαγείρεμα. Τα κατσίκια σφάζονται το πρωί και τα ετοιμάζουν οι κυρίες του χωριού. Τα γεμίζουν με ρύζι και τα σφραγίζουν μέσα σε ξυλόφουρνο. Εκεί το κατσίκι θα μείνει και θα ψηθεί σιγά σιγά όλο το βράδυ. Οι γυναίκες θα το βγάλουν από τον φούρνο λίγο πριν το μεσημεριανό γεύμα της Κυριακής. Το βράδυ όλοι εκκλησιάζονται για τη Λειτουργία της Ανάστασης και τα μεσάνυχτα ο παπα-Γιάννης θα διακηρύξει την Ανάσταση. Αυτό το μέρος της λειτουργίας διαφέρει επίσης από τη λειτουργία που γίνεται αλλού, αφού στην Όλυμπο η Ανάσταση γίνεται στον γυναικωνίτη, αντί να γίνεται στο προαύλιο της εκκλησίας, όπως συνηθίζεται. Ο γυναικωνίτης μάλιστα στη συγκεκριμένη εκκλησία έχει διαφορετική είσοδο. Το έθιμο στην Όλυμπο, όμως, είναι μια συνειδητή αναφορά στη Μαρία τη Μαγδαληνή που ήταν η πρώτη που είδε τον Ιησού μετά την Ανάστασή Του.
Την Κυριακή του Πάσχα γίνεται το μεσημέρι δεύτερη Αναστάσιμη λειτουργία, που είναι και και αυτή διαφορετική στην Όλυμπο. Για τους Ολυμπίτες αυτή η δεύτερη λειτουργία είναι η πιο σημαντική. Τα κορίτσια του χωριού φορούν τα παραδοσιακά τους φορέματα και τα περιδέραια από χρυσά νομίσματα (κολαΐνες), καθώς στέκονται παρατεταγμένες έξω από την εκκλησία. Μετά τη λειτουργία, όλοι παίρνουν τη θέση τους σε μια σειρά για να λάβουν πρόσφορο, ούζο και λουκουμάδες με μέλι και κανέλα. Ακόμα περισσότερες κροτίδες σκάνε. Ετοιμάζεται το τραπέζι για το πασχαλινό γεύμα και το κατσίκι βγαίνει από το φούρνο.
Η Λιτανεία της Λαμπρής Τρίτης (Τρίτη του Πάσχα)
Το παραδοσιακό Πάσχα στην Όλυμπο κορυφώνεται την Τρίτη του Πάσχα, ή Λαμπρή Τρίτη όπως τη λένε οι Ολυμπίτες. Οι εικόνες από το τέμπλο της κεντρικής εκκλησίας αφαιρούνται και περιφέρονται σε πομπή γύρω από το χωριό για να επισκεφτούν κάθε άλλη εκκλησία, όπου τελούνται επιμνημόσυνες λειτουργίες. Λόγω του εορταστικού ύφους, μετά την Ανάσταση, οι εικόνες στολίζονται με παραδοσιακά μαντίλια. Το τέμπλο, όπου στέκονται οι εικόνες στην εκκλησία, έχασε το μαύρο πέπλο του την ημέρα της Ανάστασης και ήρθε η ώρα να γιορτάσουμε.
Οι εικόνες που περιφέρονται είναι τέσσερις, ζωγραφισμένες σε ξύλο, καθεμία από τις οποίες μου φάνηκε να ζυγίζει γύρω στα είκοσι κιλά. Η διαδρομή είναι περίπου οκτώ με εννέα χιλιόμετρα, το μεγαλύτερο μέρος της ανηφορικό, κατηφορικό και από χωματόδρομους. Ο παπα-Γιάννης, που είναι πλέον άνω των ογδόντα ετών, ηγείται της πομπής. Το κάνει να φαίνεται πολύ εύκολο. Του ζήτησα να σταματήσει κάποια στιγμή που δεν φαινόταν να νιώθει πολύ καλά, αλλά συνέχισε. Η πρώτη μεγάλη στάση, διάρκειας δύο ωρών, γίνεται στο νεκροταφείο του χωριού, όπου ο παπα-Γιάννης τελεί μνημόσυνο πάνω από κάθε τάφο.
Οι συγγενείς του εκλιπόντος έχουν κεράσματα, όπως σοκολάτες, καραμέλες ή τοπικές λιχουδιές, που προσφέρουν σε όποιον παρευρεθεί. Η σωστή απάντηση όταν παίρνεις το κέρασμά σου δεν είναι «Ευχαριστώ», αλλά «Θεός χωρέστον». Επιμνημόσυνη δέηση γίνεται και στο οστεοφυλάκιο του νεκροταφείου. Όποιος έχει συγγενείς του οποίου τα οστά βρίσκονται στο οστεοφυλάκιο δίνει προηγουμένως τα ονόματά τους στον παπα-Γιάννη.
Η λιτανεία συνεχίζεται και η δεύτερη στάση είναι σε μία πηγή όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να ξαποστάσουν και να πιουν νερό. Ο παπα-Γιάννης βυθίζει επίσης ένα μάτσο βασιλικό στο νερό και το ραντίζει για να ευλογήσει τους παρευρισκόμενους. Βρέχει και μια γωνιά της εικόνας της Παναγίας, για να τη δροσίσει από την κουραστική λιτανεία. Η πορεία συνεχίζεται. Όποιος κουβαλάει κάποια από τις εικόνες και έχει κουραστεί μπορεί να τη δώσει σε κάποιον άλλο. Η πομπή προσελκύει ακόμη και τουρίστες, οι οποίοι παρακολουθούν τακτικά την τελετή και είναι τόσο εξοικειωμένοι με τη διαδρομή που καμιά φορά δίνουν οδηγίες αν κάποιοι την έχουν ξεχάσει.
Νεαρές κυρίες φορούν την πολύχρωμη παραδοσιακή τους φορεσιά (σακοφούστανο), με κολαΐνες. Αυτή η ενδυμασία φοριέται μόνο από νεότερες, ανύπαντρες γυναίκες. Φτιάχνεται από την οικογένεια του κοριτσιού και δεν είναι καθόλου φθηνή. Περισσότερες από τρεις γενιές μπορεί να έχουν δουλέψει σε κάθε φόρεμα, καθώς κάθε γενιά πρέπει να διατηρήσει ή, κατά προτίμηση, να βελτιώσει τη φορεσιά, πριν τη μεταδώσει στην επόμενη γενιά. Αυτά τα φορέματα, μαζί με τα κοσμήματα που τις συνοδεύουν, δείχνουν την οικονομική κατάσταση της οικογένειας. Μια κοπέλα μου είπε ότι έχει 37 τέτοια φορέματα στις ντουλάπες της.
Μετά το γάμο, οι γυναίκες θα φορέσουν την άλλη τους φορεσιά, της οποίας το κύριο χρώμα είναι το μαύρο. Αυτό είναι το Καβά'ι (Καβάδι δηλαδή, άλλα στα Ολυμπίτικα το «Δ» δεν προφέρεται). Καθώς η γυναίκα μεγαλώνει, το κοστούμι γίνεται σταδιακά λιγότερο περίτεχνο. Το Καβά'ι των γυναικών σε μια ορισμένη ηλικία είναι σχεδόν εντελώς μαύρο.
Η λιτανεία επιστρέφει στο χωριό μέσω μιας πολύ απότομης πλαγιάς, από την οποία υπάρχει όμορφη θέα προς τη θάλασσα. Η πομπή επιστρέφει στην κεντρική πλατεία, όπου τοποθετούνται οι εικόνες σε συγκεκριμένο σημείο, σε ετοιμότητα για το επόμενο βήμα της τελετής.
Όλες οι ανύπαντρες κοπέλες στέκονται ντυμένες με παραδοσιακή ενδυμασία μπροστά από τα σκαλιά της εκκλησίας, ενώ γίνεται δημοπρασία, καθώς οι οικογένειες κάνουν προσφορές για το προνόμιο να μεταφέρουν μια εικόνα πίσω στην εκκλησία, όπου την ξαναβάζουν στη θέση της στο τέμπλο. Τέλος, οι οικογένειες που έχουν κάνει την υψηλότερη προσφορά και κέρδισαν τη δημοπρασία θα φιλοξενηθούν σε δείπνο, το οποίο θα προσφερθεί από την εκκλησία και θα σερβιριστεί μέσα στο γυναικωνίτη. Είναι επίσης μια παράδοση που δεν έχω συναντήσει σε κανένα άλλο μέρος στην Ελλάδα. Ποτέ δεν έχω δει κανέναν να τρώει σε ένα τραπέζι μέσα σε μια εκκλησία για οποιονδήποτε λόγο.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
Μεταμόρφωση του Σωτήρος
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, μια γιορτή μικρότερη σε κλίμακα από άλλες, λαμβάνει χώρα στις 6 Αυγούστου σε ένα όμορφο εκκλησάκι στην Όλυμπο που κρέμεται σε ένα βράχο στα δυτικά του χωριού και έχει εκπληκτική θέα, ιδιαίτερα το ηλιοβασίλεμα, το χωριό αλλά και το αρχιπέλαγος. Οι περισσότεροι ανεμόμυλοι του χωριού βρίσκονται στο δυτικό τμήμα της Ολύμπου και φαίνονται από την εκκλησία. Όσο για την ίδια την εκκλησία, είναι ιδιόκτητη και μία από τις φημισμένες 300 εκκλησίες της Ολύμπου. Αυτός ο μεγάλος αριθμός οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες οικογένειες έχουν ιδιωτική εκκλησία και η Όλυμπος δικαίως φημίζεται για το πολυάριθμο των εκκλησιών της.
Για να φτάσει κανείς στην εκκλησία, ακολουθεί το δρόμο περιφερειακά της Ολύμπου προς τα δυτικά και στρίβει δεξιά σε έναν απότομο δρόμο που οδηγεί στην εκκλησία. Στο γλέντι παρευρίσκονται γυναίκες του χωριού ντυμένες με παραδοσιακές φορεσιές. Η πρωινή λειτουργία ξεκινά στις 8 π.μ. και τελειώνει μεταξύ 10 και 11. Κατά τη λειτουργία ο παπα-Γιάννης ευλογεί ψωμί που φτιάχνουν οι γυναίκες, οι οποίες χρησιμοποιούν προζύμι και προσθέτουν μπαχαρικά, όπως κύμινο, γλυκάνισο, μαστίχα, σουσάμι και γαρύφαλλο.
Αφού τελειώσει η λειτουργία, το εκκλησίασμα συγκεντρώνεται για να προσκυνήσει την εικόνα της εκκλησίας, να πάρει την ευχή του παπά Γιάννη και να παραλάβει το πρόσφορο. Αυτό αποτελείται από ψωμί, λουκουμάδες, καρπούζι και ούζο.
Μετά έρχεται η ώρα να ενημερωθούν για νέα και κουτσομπολιά, καθώς έχουν φτάσει πλέον οι περισσότεροι επισκέπτες στην Όλυμπο. Έρχονται τον Αύγουστο και, δεδομένου ότι η εορτή της Μεταμορφώσεως πραγματοποιείται στις αρχές Αυγούστου και οι περισσότεροι επισκέπτες βρίσκονται εκεί για λίγες μόνο μέρες, θέλουν να συναντήσουν παλιούς φίλους και συγγενείς.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου
Η Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζεται τον Δεκαπενταύγουστο σε όλη την Ελλάδα. Ο καιρός είναι πάντα όμορφος και είναι η αγαπημένη εποχή των Ελλήνων να κάνουν τις ετήσιες διακοπές τους. Ως εκ τούτου, είναι φυσικά μια πολύ σημαντική ημερομηνία για την Όλυμπο, ιδιαίτερα επειδή η κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Παναγία.
Τα κορίτσια της Ολύμπου προετοιμάζονται για τη μεγάλη μέρα. Οι αδερφές τους και οι μητέρες τους τις ντύνουν με το πολύχρωμο παραδοσιακό τους φόρεμα και τους τοποθετούν τις κολαΐνες στο λαιμό. Το χωριό, ειδικά η κεντρική πλατεία όπου βρίσκεται η εκκλησία, είναι κατάμεστο από τουρίστες. Μόλις τελειώσει η πρωινή λειτουργία, οι κοπέλες, ντυμένες πλέον με την παραδοσιακή τους φορεσιά, περνούν από τα στενά δρομάκια του χωριού μέχρι την εκκλησία για να τιμήσουν την Παναγία, να μεταφέρουν τις ευχές τους στους συγγενείς και φίλους τους και, φυσικά, για να προβάλλουν τα ρούχα τους.
Οι μεγαλύτερες γυναίκες απολαμβάνουν κάποια τοπικά κουτσομπολιά. Σε αντίθεση με την κατάσταση τους χειμερινούς μήνες, η Όλυμπος σφύζει πλέον από ζωή τον Αύγουστο. Οι Ολυμπίτες ή όσοι έχουν καταγωγή από το χωριό και μένουν τώρα στη Ρόδο ή στον Πειραιά ή πιο μακριά, στις ΗΠΑ ή στην Αυστραλία, συγκεντρώνονται στο νησί αυτή την περίοδο. Υπάρχουν τουρίστες, επίσης, που παρακολουθούν τις διαδικασίες και θέλουν να αναμειχθούν και έτσι αγοράζουν αξεσουάρ ή είδη τοπικών ενδυμάτων για να φορέσουν. Όλα φαίνονται εντυπωσιακά, νέα και φρέσκα.
Αφού τελειώσει η λειτουργία, ο κόσμος κινείται προς το σημείο που έχει στρωθεί το τραπέζι για να φάει όποιος θέλει. Οι τουρίστες είναι συνήθως πολύ ντροπαλοί για να το κάνουν αυτό, επομένως οι περισσότεροι από τους ανθρώπους στο τραπέζι είναι ντόπιοι. Μερικές φορές, αν ο καιρός το επιτρέπει, το τραπέζι στήνεται έξω, στην κεντρική πλατεία. Συνήθως, όμως, το τραπέζι γίνεται στο μέγαρο (αίθουσα της εκκλησίας).
Ένα δεύτερο γλέντι, το επόμενο βράδυ…
Στις 15 Αυγούστου, η Όλυμπος είναι εξαιρετικά γεμάτη. Το βράδυ γίνεται χορός, ο οποίος έχει επίσης πολύ κόσμο. Και έτσι οι Ολυμπίτες κάνουν ένα πιο ιδιωτικό γλέντι την επόμενη μέρα. Αν θέλετε να βρεθείτε εκεί, βοηθάει να έχετε πάει στην Όλυμπο αρκετές φορές ήδη, έτσι ώστε οι ντόπιοι να σας γνωρίζουν και να καταλάβουν γιατί βρίσκεστε εκεί.
Οι κάτοικοι της Ολύμπου είναι σίγουρα φιλόξενοι και σίγουρα δεν τους πειράζει να τους παρακολουθούν οι ξένοι να χορεύουν, αν και θα προτιμούσαν να χορεύουν μόνο μεταξύ τους. Αυτό αρχικά μου φαινόταν παράξενο, αλλά κατάλαβα ότι, σε αντίθεση με τους εορτασμούς σε άλλες περιοχές, τα γλέντια των Ολυμπιτών ανακατεύονται με μελαγχολία και θλίψη. Μερικές φορές βλέπει κανείς κάποιον να δακρύζει επειδή έχει τραγουδήσει κάτι για τις παλιές καλές εποχές ή κάποιον συγγενή που έχει φύγει από τη ζωή. Εκτός αυτού, οι φίλοι ή τα μέλη μιας οικογένειας δεν έχουν πολλές ευκαιρίες να δουν ο ένας τον άλλον, αφού πολλοί ζουν τόσο μακριά και η παρουσία ενός ξένου που δεν ανήκει εκεί, μπορεί να χαλάσει την ατμόσφαιρα.
Τέλος, σε τέτοιες συγκεντρώσεις οι Ολυμπίτες διατηρούν τις παλιές τους παραδόσεις, που σημαίνει ότι οι άντρες μπορούν να χορεύουν με τις αδερφές τους, άλλες γυναίκες συγγενείς, τις μνηστές ή τις γυναίκες τους, πράγμα που σημαίνει ότι συνήθως δεν μπορούν να χορέψουν με τις φίλες ή τις κοπέλες τους. Εδώ η σειρά των χορευτών αποτελείται από ομάδες γυναικών συγγενών με επικεφαλής έναν άνδρα συγγενή. Στο τέλος κάθε χορού, η τελευταία ομάδα της σειράς μετακινείται προς τα εμπρός και ο χορός αρχίζει ξανά, με επικεφαλής για άλλη μια φορά έναν άνδρα. Αυτό προκαλεί σύγχυση ακόμη και για τους Έλληνες, που είναι εξοικειωμένοι με τους παραδοσιακούς χορούς, πόσο μάλλον για έναν τουρίστα.
Η γιορτή γίνεται στην κεντρική πλατεία (το σελάι), αν ο καιρός το επιτρέπει. Η εκδήλωση φιλοξενείται συνήθως από το καφενείο «Παρθενών», το οποίο προμηθεύει το φαγητό και το ποτό, που περιλαμβάνει πολύ ουίσκι, το οποίο είναι πανταχού παρόν σε όλα τα γλέντια στην Όλυμπο. Οι γυναίκες προσφέρουν γλυκά που αποτελούνται από φυστίκια και καραμέλες μεταξύ άλλων, τα οποία φέρνουν με μεγάλα καλάθια ή δίσκους. Οι γυναίκες συμμετέχουν φορώντας την τοπική ενδυμασία με τις ολόχρυσες κολαΐνες τους.
Όπως συμβαίνει σε όλα τα γλέντια στην Όλυμπο, ο χορός συνεχίζεται μέχρι το πρωί της επόμενης μέρας. Ωστόσο, ο ρυθμός εξέλιξης είναι αργός. Το γλέντι ξεκινάει με τραγούδια της τάβλας, πριν περάσει σε μαντινάδες. Κατά τη διάρκεια των μαντινάδων, ο χορός αρχίζει, έστω και με αργό ρυθμό, πριν χτιστεί σε έναν επιταχυνόμενο ρυθμό που συνεχίζεται μέχρι το ξημέρωμα, με αποκορύφωμα τον δυναμικό, «πάνω χορό».
Ένας παραδοσιακός αρραβώνας
Αν βρεθείτε στην Όλυμπο τον Αύγουστο, ίσως έχετε την τύχη να δείτε έναν παραδοσιακό αρραβώνα. Οι αρραβώνες, οι γάμοι και οι βαπτίσεις γίνονται μετά την Κοίμηση της Θεοτόκου, γιατί, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, η περίοδος πριν από τις 15 Αυγούστου είναι περίοδος νηστείας κατά την οποία δεν τελούνται τέτοια μυστήρια.
Οι παραδοσιακοί αρραβώνες δεν είναι συχνοί. Απαιτούν πολλή προετοιμασία, η οποία ξεκινά τουλάχιστον ένα δεκαπενθήμερο πριν από την ίδια την εκδήλωση. Η οικογένεια που συμμετέχει προσφέρει κεράσματα στο υπόλοιπο χωριό. Οι περισσότεροι από αυτούς που τυχαίνει να βρίσκονται στο χωριό είναι καλεσμένοι στον αρραβώνα και, δεδομένου ότι οι αρραβώνες γίνονται συνήθως στο τέλος του Αυγούστου, το χωριό είναι αρκετά γεμάτο.
Η κοπέλα που πρόκεται να αρραβωνιαστεί ετοιμάζεται στο σπίτι, μια διαδικασία που διαρκεί αρκετές ώρες, καθώς πρέπει να φορέσει το παραδοσιακό σακοφούστανο, που αποτελείται από τρεις στρώσεις ρούχα, πολλά αξεσουάρ, έναν κεφαλόδεσμο και πολλά κοσμήματα. Σε αυτό τη βοηθούν οι συγγενείς της. Τα κορίτσια που συμμετέχουν στη διαδικασία φαίνονται ιδιαίτερα επιλεκτικά στο πως να φτιάξουν το κεφαλοδέσιμο σωστά και το δένουν και το ξαναλύνουν πολλές φορές, αν και εγώ δεν μπορούσα να καταλάβω τη διαφορά μεταξύ του ενός δεσίματος και του άλλου.
Όταν η γυναίκα είναι έτοιμη, μετακινείται στο κατώφλι του σπιτιού της για να περιμένει τον γαμπρό, κάτι που σήμερα είναι μια καλή στιγμή για selfies. Η μουσική παίζει στην αυλή του σπιτιού και τα γλυκά που προσφέρονται είναι νοστιμότατα, ιδιαίτερα κάποια παστέλια φτιαγμένα από σουσάμι και μέλι. Μετά από λίγο, εμφανίζεται ο γαμπρός, συνοδευόμενος από οργανοπαίκτες και πλήθος θεατών. Κρατά μια ανθοδέσμη για τη νύφη.
Ο τοπικός ιερέας διευθύνει την τελετή στο σπίτι της νύφης. Το ζευγάρι ανταλλάσσει δαχτυλίδια, οι κοντινοί συγγενείς βγάζουν σύντομους λόγους και, όπως όλα τα Ολυμπίτικα έθιμα, η εκδήλωση είναι γεμάτη συγκίνηση.
Το ζευγάρι συνοδεύεται από οργανοπαίκτες στο σημείο που πρόκειται να γίνει η δεξίωση. Ο κουμπάρος ή η κουμπάρα, οδηγεί την πομπή των αρραβώνων, κρατώντας μια εικόνα, καθώς οι θεατές μαζεύονται για να παρακολουθήσουν. Η δεξίωση συνήθως γίνεται στο μέγαρο της εκκλησίας και περιλαμβάνει πολύ φαγητό, ποτό και χορό. Μετά από λίγο, μερικές φορές η μέλλουσα νύφη αλλάζει σε μοντέρνα ρούχα, τα οποία είναι σαφώς πιο άνετα.
Η γιορτή που έτυχε να δω διέφερε από άλλες που περιέγραψα εδώ. Αντί να ακολουθήσει τη συνήθη σειρά όπως άλλα γλέντια της Ολύμπου, περιλάμβανε περισσότερη μουσική, όχι μόνο από την Κάρπαθο, και περισσότερο χορό από άλλα γλέντια. Μου είπαν ότι αυτό έγινε γιατί η νύφη καταγόταν από άλλο χωριό της Καρπάθου.
Ένας παραδοσιακός γάμος
Η Προίκα
Δύο μέρες περίπου πριν τον γάμο, η προίκα μεταφέρεται από το σπίτι του γαμπρού σε αυτό της νύφης, όπου θα μένει το ζευγάρι. Σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης Ελλάδας, η Όλυμπος είναι μια μητροτοπική κοινότητα και η παράδοση υπαγορεύει το ζευγάρι να μένει στο σπίτι της νύφης.
Η ιδιοκτησία λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη στην Όλυμπο, αφού εκτός από χρήματα εμπλέκεται και η κληρονομιά με τη μορφή περιουσίας. Αυτή μπορεί να αποτελείται από ακίνητα, ίσως με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ολύμπου, από παραδοσιακή ενδυμασία και κοσμήματα, τα οποία μπορεί να έχουν σημαντική χρηματική αξία. Η προίκα, ωστόσο, προορίζεται να περάσει από γενιά σε γενιά.
Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι καταβάλλεται μεγάλη προσοχή στο πώς θα διανεμηθεί αυτή η περιουσία. Παραδοσιακά, όλη η περιουσία κληρονομείται από την πρωτότοκη κόρη (την κανακαρά), χωρίς να μένει τίποτε στα άλλα αδέρφια. Έτσι η κληρονομιά δεν διαιρείται ποτέ και η εμπλεκόμενη γυναίκα συνδέεται με την Όλυμπο, καθώς πρέπει να επιβλέπει και να συντηρεί την κληρονομιά της. Οι γυναίκες είναι εκείνες που κληρονομούν, αφού συνήθως οι άνδρες μεταναστεύουν από το νησί. Εάν η οικογένεια έχει περισσότερα από ένα κορίτσια, η μικρότερη αδερφή είτε παντρεύεται και φεύγει από το νησί είτε παραμένει ανύπαντρη και βοηθά τις μεγαλύτερες αδερφές της. Τα πράγματα, όμως, αλλάζουν σιγά σιγά. Ορισμένες οικογένειες προτιμούν να μοιράζουν την οικογενειακή περιουσία ισότιμα στα παιδιά τους.
Όπως συμβαίνει με όλα τα γλέντια στην Όλυμπο, η εκδήλωση ξεκινά με παραδοσιακή μουσική, με λύρα και γκάιντα, τόσο στο σπίτι του γαμπρού όσο και στο σπίτι της νύφης, συνοδευόμενες από μαντινάδες προς έπαινο και των δύο οικογενειών. Οι καλεσμένοι φτάνουν και τους προσφέρονται γλυκά από την οικογένεια.
Οι καλεσμένοι θαυμάζουν την προίκα και, όταν φτάσουν όλοι, γίνονται οι προετοιμασίες για τη μεταφορά της προίκας στο σπίτι της νύφης. Οι γυναίκες που θα το κάνουν είναι ντυμένες με παραδοσιακή φορεσιά. Ο καθένας επιλέγει ένα αντικείμενο και το κρατά πάνω από το κεφάλι. Περνούν μέσα από το χωριό, ώστε όλοι να θαυμάσουν την προίκα καθώς την κουβαλούν. Η πομπή σταματά για λίγο στην κεντρική πλατεία (το Σελάι) για μουσική και τραγούδι.
Όταν παρευρέθηκα στην τελετή, η προίκα επρόκειτο να μεταφερθεί στο Διαφάνι, το λιμάνι της Ολύμπου. Σε αυτή την περίπτωση, η προίκα φορτώθηκε σε φορτηγά στο πάρκινγκ της Ολύμπου και μεταφέρθηκε στο Διαφάνι. Όταν η προίκα έφτασε στο Διαφάνι, αντιμετωπίστηκε με τον ίδιο τρόπο, πέρασε μέσα από όλο το χωριό μέχρι το μέρος που θα γινόταν η δεξίωση, το αντίστοιχο μέγαρο του Διαφανιού και στη συνέχεια κρεμάστηκε στους τοίχους.
Η ημέρα του γάμου
Επειδή οι παραδοσιακοί γάμοι στην Όλυμπο απαιτούν πολλή προετοιμασία, είναι σπάνιοι και είχα την τύχη να παρακολουθήσω έναν τέτοιο. Πράγματι, μου είπαν ότι δεν είχε γίνει άλλος εδώ και οκτώ ή εννέα χρόνια. Όπως συμβαίνει με τον αρραβώνα, η νύφη προετοιμάζεται στο σπίτι, κάτι που διαρκεί αρκετές ώρες. Για άλλη μια φορά, ο κεφαλόδεσμος δένεται και λύνεται πολλές φορές. Οι φίλες της νύφης φορούν κι αυτές την παραδοσιακή φορεσιά για ανύπαντρες κοπέλες, το σακοφούστανο. Έχουν τόσα πολλά σετ αυτής της φορεσιάς, ωστόσο, που μπορούν να φορούν διαφορετική σε κάθε γλέντι.
Ο γαμπρός ετοιμάζεται στο σπίτι του, με πολύ ποτό, φίλους και οικογένεια. Στα σπίτια της νύφης και του γαμπρού υπάρχει πολλή μουσική, όχι όλη χαρούμενη, και υπάρχουν δάκρυα και δυνατά συναισθήματα, όπως συμβαίνει και στα υπόλοιπα γλέντια στην Όλυμπο. Όταν η νύφη είναι έτοιμη, πηγαίνει στο δωμάτιο όπου είναι παρόντες οι άντρες. Τραγουδούν μαντινάδες σχετικές με τα μέλη της οικογένειας, που ζουν ή έχουν πεθάνει. Οι μουσικοί στη συνέχεια ξεκινούν και συνοδεύουν τον γαμπρό στην εκκλησία και μετά γυρνούν, για να πάρουν τη νύφη.
Δεδομένου ότι ο γάμος που έτυχε να παρακολουθήσω ήταν από την Όλυμπο και η νύφη από το Διαφάνι, δύο ιερείς, ένας από κάθε χωριό, τέλεσαν το μυστήριο. Στη συνέχεια το ζευγάρι επέστρεψε στο συζυγικό σπίτι, όπου τοποθέτησε στεφάνια στο εικονοστάσι του σπιτιού, πριν πάει στη δεξίωση, στην οποία έφτασαν αφού είχαν καθίσει όλοι οι καλεσμένοι.
Μια παραδοσιακή βάπτιση
Η βάπτιση στην Όλυμπο είναι εξίσου μεγάλη και περίπλοκη υπόθεση με τον αρραβώνα ή τον γάμο και απαιτεί παρόμοιες προετοιμασίες. Έτυχε να παρακολουθήσω μια βάπτιση στην εκκλησία του Αγίου Μηνά, περίπου 12 χιλιόμετρα μακριά από την Όλυμπο. Ο δρόμος για την εκκλησία δεν είναι εύκολος. Περίπου επτά χιλιόμετρα μακριά από το χωριό, στρίβεις σε έναν χωματόδρομο για άλλα πέντε περίπου, αν και η εκκλησία βρίσκεται σε ένα εντυπωσιακό σημείο, με θέα την ειδυλλιακή παραλία του Αγίου Μηνά. Η εκκλησία, ωστόσο, διαθέτει μέγαρο, ειδικά για δεξιώσεις.
Οι μάγειρες είχαν φτάσει νωρίς το πρωί, όπως και αρκετοί άλλοι καλεσμένοι, για να βοηθήσουν στις προετοιμασίες. Ο ναός βρίσκεται στην ενορία του Παπά Γιάννη, ο οποίος λοιπόν είχε την ευθύνη της βάπτισης. Μετά τη βάπτιση έγινε η δεξίωση, με άφθονο φαγητό και κρασί, πριν ξεκινήσει η γιορτή, με τον τρόπο που χαρακτηρίζει το Ολυμπίτικο γλέντι.
Η γιορτή του Αγίου Ιωάννη στον αρχαίο οικισμό της Βρυκούντας
Αυτό το ενδιαφέρον έθιμο λαμβάνει χώρα στις 28 και 29 Αυγούστου στη θέση της αρχαίας πόλης της Καρπάθου Βρύκους, η οποία ανήκει στη Δημοτική Ενότητα της Ολύμπου. Το να φτάσετε στη Βρυκούντα περιλαμβάνει να φτάσετε στο χωριό Αυλώνα και να ακολουθήσετε έναν δύσβατο, ορεινό δρόμο από εκεί για περίπου ενενήντα λεπτά. Το δεύτερο μισό της διαδρομής είναι δυσκολότερο, καθώς αποτελείται από μια απότομη κατηφορική κλίση. Εναλλακτικά, υπάρχει η ευκολότερη επιλογή να πάρετε ένα καραβάκι από το Διαφάνι.
Πήγα παρέα με τον παπά Γιάννη, για να μη χάσω καμία ευκαιρία για φωτογραφία. Αγνώριστος με τα καθημερινά του ρούχα, που είχε φορέσει για την πεζοπορία, θα φορούσε τα άμφια του αργότερα, πράγμα που έκανε, όταν φτάσαμε στην κατασκευή που ήταν στημένη για το γλέντι. Η αρχαία τοποθεσία Βρυκούς, με τα ερείπια και τους τάφους, έχει μια σουρεαλιστική όψη.
Όλοι οι παρευρισκόμενοι στο γλέντι βρήκαν ένα μέρος για να βάλουν τον υπνόσακο τους για να περάσουν τη νύχτα. Δεδομένου ότι η διαθέσιμη περιοχή ήταν σχετικά μικρή, αποδείχθηκε ότι ήταν καλή ιδέα να έχουμε βρεί το σημείο μας εκ των προτέρων. Τελικά ο παπα-Γιάννης χτύπησε την καμπάνα της εκκλησίας για να σηματοδοτήσει την έναρξη του Εσπερινού και κατέβηκε τις σκάλες προς την εκκλησία. Όταν τελείωσε, οι παρευρισκόμενοι εξασφάλισαν το πρόσφορο, τους λουκουμάδες και το ούζο και πήγαν στα τραπέζια για φαγητό, μουσική και χορό.
Μετά το φαγητό αρχίζει το γλέντι με ιδιαίτερο το στοιχείο της χαρμολύπης. Όπως συμβαίνει με όλα τα έθιμα του Ολύμπου, το τραγούδι ξεκινά με θρησκευτική ψαλμωδία, προχωρώντας σε τραγούδια της τάβλας χωρίς όργανα, τα οποία δεν προορίζονται για χορό. Στη συνέχεια περνά σε μαντινάδες, των οποίων το συναισθηματικό και νοσταλγικό περιεχόμενο και η ερμηνεία τους προκαλούν πάλι συχνά δάκρυα. Όταν, λίγο αργότερα, αρχίζει ο χορός, ξεκινάει με πολύ αργούς ρυθμούς, που μπορεί να διαρκέσουν κάποιες ώρες, πριν ξεκινήσει ο ξέφρενος πάνω χορός, που συνεχίζεται μέχρι τα ξημερώματα. Οι κανόνες για το ποιος θα χορέψει με ποιον είναι οι ίδιοι εδώ με τους άντρες που χορεύουν με τις γυναίκες συγγενείς, τις γυναίκες ή τις αρραβωνιαστικές τους. Μετά από κάθε χορό, η ομάδα στο τέλος της γραμμής μετακινείται προς τα εμπρός.
Αν και οι κάτοικοι μου είπαν ότι στο παρελθόν δεν έφευγε κανείς το πρωί, αυτές τις μέρες με την ανατολή του ηλίου εμφανίζονται βάρκες από το Διαφάνι και πολλοί γλεντιστάδες επιστρέφουν με αυτόν τον τρόπο. Άλλοι επιστρέφουν με τα πόδια, αναχωρούν τα ξημερώματα για να αποφύγουν τη ζέστη της ημέρας και φορτώνοντας τα γαϊδούρια τους, αν τύχει να έχουν, με τα πράγματά τους. ξεκινώντας με το χτύπημα της καμπάνας, ο παπα-Γιάννης τέλεσε κανονικά την πρωινή λειτουργία στις 8.00. Επειδή κάποιοι είχαν ήδη αναχωρήσει, η λειτουργία έγινε με λιγότερο κόσμο σε σχέση με τον Εσπερινό.
Μετά τη λειτουργία, οι περισσότεροι μάζεψαν τα πράγματά τους για την επιστροφή στο σπίτι. Κάποιοι έμειναν για μεσημεριανό γεύμα και για να απολαύσουν κάποιο άλλο τραγούδι και ίσως χορό. Το ψητό κατσίκι σερβίρεται με ρύζι ή μακαρούνες (τοπικά χειροποίητα ζυμαρικά). Αποφάσισα να επιστρέψω το μεσημέρι, ίσως όχι μια τόσο σοφή απόφαση δεδομένης της ζέστης, αν και μούσκεψα και τύλιξα ένα λευκό φανελάκι που είχα γύρω από το κεφάλι μου για τον ήλιο.
«Ημέρες της Αυλώνας»
Μετά το διήμερο γλέντι στη Βρυκούντα, η Αυλώνα γίνεται επίκεντρο της δραστηριότητας. Όπως λένε οι ντόπιοι κάτοικοι, αυτές είναι οι «μέρες της Αυλώνας». Όποιος έχει σπίτι στην Αυλώνα πηγαίνει εκεί για δύο-τρεις μέρες και το ανοίγει. Η ατμόσφαιρα είναι πολύ ζωντανή και, παρόλο που είχα επισκεφτεί την Αυλώνα πολλές φορές στο παρελθόν, αυτή η επίσκεψη ήταν η καλύτερη. Τα φώτα όλων των σπιτιών του χωριού είναι αναμμένα το βραδάκι και οι κάτοικοι καλούν τους περαστικούς για ποτό και μεζεδάκι. Μετά το βράδυ, όλοι πηγαίνουν στην πλατεία για φαγητό. Αρχίζει η μουσική και ξεκινά το γλέντι, που χαρακτηρίζεται από τους ίδιους κανόνες εθίμων και τελετουργίας.
Η γιορτή του Αγίου Ζαχαρία στο Άργος της Σαρίας
Η νησίδα Σαρία, που βρίσκεται βόρεια της Καρπάθου, ανήκει στη Δημοτική Ενότητα του Ολύμπου και είναι η θέση του οικισμού του Άργους. Επιπλέον, το νησάκι φιλοξενεί το μικρό αλλά μαγευτικό γλέντι του Αγίου Ζαχαρία.
Αυτό γίνεται σε ένα μικρό, οικογενειακό παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Ζαχαρία, στις 5 Σεπτεμβρίου, ημέρα του αγίου, αν και το γλέντι γίνεται την προηγούμενη μέρα. Η οικογένεια που έχει το παρεκκλήσι μισθώνει μια βάρκα για να πάει κόσμο από το Διαφάνι στη Σαρία. Τη χρονιά που αποφάσισα να πάω, δεν υπήρχε αρκετός χώρος στο σκάφος, αλλά ευτυχώς, μισθώθηκε ένα επιπλέον σκάφος.
Ο κόλπος που φτάσαμε στη Σαρία είναι ειδυλλιακός, ιδανικό μέρος για μπάνιο. Μάλιστα είχε ήδη προσελκύσει τουρίστες, για να απολαύσουν την παραλία. Χρειάστηκε να περπατήσω περίπου μισή ώρα για να φτάσω στον οικισμό του Άργους. Ο δρόμος, που περνά μέσα από ένα φαράγγι, δεν είναι πολύ δύσκολος, αν και το δεύτερο μισό περιλαμβάνει ανηφορική πορεία. Όλοι πηγαίνουν με τα πόδια στην εκκλησία, αν και γαϊδουράκια χρησιμοποιούνται για τον εφοδιασμό. Περπάτησα με τον παπά Μηνά, τον ιερέα του Διαφανίου, που επρόκειτο να τελέσει τη λειτουργία κατά τη διάρκεια του πανηγυριού.
Αφού φτάσαμε στον αρχαίο οικισμό του Άργους, στην κορυφή ενός λόφου του νησιού, ο πατήρ Μηνάς ξεκίνησε για την εκκλησία, περίπου 15 – 20 λεπτά μακριά, όπου θα τελούσε τον Εσπερινό. Ο δρόμος είναι πιο εύκολος εδώ και η εκκλησία είναι κρεμασμένη από ένα γκρεμό, με θέα την παραλία που προανέφερα. Ο κόσμος άρχισε να μαζεύεται. Έφερναν τον άρτο, για να λάβει ευλογία από τον ιερέα και στη συνέχεια να διανεμηθεί στο εκκλησίασμα. Η λειτουργία τελείωσε με τη δύση του ηλίου και όλοι πήραν το δρόμο της επιστροφής στο Άργος, για να ετοιμαστούν για φαγητό, μουσική και χορό.
Δυστυχώς, η γεννήτρια ήταν εκτός λειτουργίας και έτσι έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε μια λάμπα λαδιού. Αυτό, ωστόσο, έκανε τα πράγματα πιο ρομαντικά και έκανε την ατμόσφαιρα να φαίνεται σαν να είχαμε μεταφερθεί στο παρελθόν. Τα πράγματα έγιναν πιο δύσκολα για τους μάγειρες, καθώς έπρεπε να χρησιμοποιήσουν δάδες για να δουν τι έκαναν. Το μαγείρεμα γινόταν σε ένα κοντινό κτίσμα και τα τραπέζια στρώνονταν σε ένα μικρό δρόμο, προστατευμένο από τον άνεμο με υφασμάτινες σίτες. Σέρβιραν κατσικίσιο κρέας στην κατσαρόλα και το τραγούδι άρχισε αμέσως μετά. Οι διαδικασίες ακολούθησαν τη συνήθη πορεία των γλεντιών της Ολύμπου, αν και αυτή τη φορά με περισσότερη νοσταλγία και δάκρυα. Αυτό γιατί αυτή τη φορά το περιβάλλον ήταν πιο οικείο και ο κόσμος ήταν λιγότερος. Καταναλώθηκε πολύ ουίσκι και οι μαντινάδες αυτή τη φορά μιλούσαν για το παρελθόν του πανηγυριού του Αγίου Ζαχαρία, όταν τα βουνά, έρημα πια, έσφυζαν ακόμα από κόσμο. Τελικά αποσύρθηκα στον υπνόσακο μου, σε ένα κοντινό δρομάκι. Καθώς ήμουν ξαπλωμένος, μπορούσα ακόμα να ακούσω τη μουσική. Ο ουρανός ήταν σκοτεινός και το φεγγάρι ακόμα ανέβαινε. Όλα ήταν τόσο όμορφα, που ήταν δύσκολο να κοιμηθείς.
Όταν, νωρίς το πρωί, ξύπνησα, είδα τον πατέρα Μηνά να κοιμάται ακόμα σε μια χαμηλή ταράτσα παραδίπλα. Η μουσική έπαιζε ακόμα και είχαν μείνει λίγοι χορευτές. Κάθισα κοντά στους μουσικούς, ακριβώς την καλύτερη ώρα για καφέ, τον οποίο έπινα καθώς άκουγα τη μουσική και παρακολουθούσα τον χορό. Το πρωινό ήταν ζεστή σούπα με κατσικάκι. Οι περισσότεροι κοιμόντουσαν ακόμα και ήταν ξαπλωμένοι τριγύρω. Ο ήλιος ανέτειλε, ζεστά χρώματα γέμισαν το λόφο και το φως ξύπνησε όσους είχα απομείνει να κοιμούνται.
Σε λίγο όλοι ήταν ξύπνιοι, πλένονταν και έπιναν τον καφέ τους. Κάπου μεταξύ 7.30 και 8.00 ο κόσμος άρχισε να κινείται προς την εκκλησία για την πρωινή λειτουργία. Μετά τη λειτουργία κεράστηκαν οι καθιερωμένοι λουκουμάδες με μέλι και ούζο. Σύντομα έφτασε η ώρα του μεσημεριανού, που περιελάμβανε περισσότερη κατσίκα κατσαρόλας. Η μουσική ξεκίνησε για άλλη μια φορά, αν και τώρα η ζέστη ήταν αφόρητη. Οι μισοί επισκέπτες κατέβηκαν στην παραλία, για να κολυμπήσουν πριν έρθει το καράβι να μας πάει πίσω στο Διαφάνι.
Ψάρεμα
Κάποια στιγμή, κατάφερα να βρεθώ σε ένα ψαροκάικο, για να παρατηρήσω ντόπιους ψαράδες στη δουλειά. Έγινα φίλος με τον Παύλο, έναν ψαρά και ιδιοκτήτη ταβέρνας στο Διαφάνι, ο οποίος συμφώνησε να με πάρει στο καΐκι του για να βγάλω μερικές φωτογραφίες. Συμφωνήσαμε να βρεθούμε γύρω στο ηλιοβασίλεμα στο λιμάνι του Διαφανίου μπροστά από το μικρό ψαροκάικο που είχε αγοράσει πρόσφατα ο Παύλος. Έπρεπε να βγούμε στη θάλασσα και να στρώσουμε τα δίχτυα για τη νύχτα και μετά να επιστρέψουμε το πρωί να τα μαζέψουμε.
Είχε νυχτώσει όταν φτάσαμε στο σημείο που ο Παύλος επρόκειτο να στρώσει τα δίχτυα του, που άρχισε να το κάνει μέσα στο απόλυτο Έρεβος. Όλα ήταν σκοτεινά, εκτός από τη μικρή λάμπα του σκάφους και τα αμυδρά φώτα του Διαφανίου. Μιλήσαμε για τη ζωή, την οικογένεια, τη δουλειά και για οτιδήποτε άλλο μιλούν οι άγνωστοι μεταξύ τους. Όταν ο Παύλος τελείωσε με το δίχτυ, επιστρέψαμε κατευθείαν στο λιμάνι. Επρόκειτο να συναντηθούμε στις 6.00 το επόμενο πρωί.
Το επόμενο πρωί μας συνόδευε ο Γιώργος, ο πατέρας του Παύλου, που ήρθε να μας βοηθήσει με το δίχτυ. Ο Γιώργος ήταν ηλικιωμένος με το χρόνο γραμμένο στο πρόσωπό του και λεπτός. Είχε μουστάκι και φορούσε μια φωτεινή πορτοκαλί φόρμα σιλικόνης, για να μη λερώνει τα ρούχα του. Ήταν μία χαρακτηριστική εικόνα ενός Αιγαιοπελαγίτη ψαρά.
Πατέρας και γιος συνεργαζόντουσαν αρμονικά. Ο Παύλος οδηγούσε το σκάφος κατά μήκος του διχτυού, ενώ ο Γιώργος το τραβούσε από τη θάλασσα και το έριχνε στη βάρκα. Που και που έπαιρνε το μάτι μου κανένα ψάρι στο δίχτυ. Όσο γυρνούσαμε προς το διαφάνι, ο Γιώργος καθόταν και έβγαζε τα ψάρια από το δίχτυ.
Όταν φτάσαμε, μερικοί περίμεναν να αγοράσουν ψάρια για το σπίτι. Η ψαριά δεν μου φαινόταν πολύ μαγάλη, δέκα με δεκαπέντε κιλά το πολύ, και αυτή ήταν και η εντύπωση του Παύλου και του Γιώργου. Κατά την άποψή τους, αυτή η σχετικά μικρή συγκομιδή οφειλόταν στην υπεραλίευση από μεγαλύτερα σκάφη. Αυτό τελευταία δυσκολεύει τους μικρότερους ψαράδες με την ψαριά τους. Η ποσότητα των ψαριών που αλιεύονται μειώνεται κάθε χρόνο.
Οι δύο άντρες πήγαν τα υπόλοιπα ψάρια πίσω στην ταβέρνα τους, για να μαγειρέψουν για τους πελάτες τους. Με κάλεσαν να γευματίσουμε στην ταβέρνα και το δέχτηκα ευχαρίστως.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
Έκανα μια συνειδητή επιλογή να κάνω το τρίτο μου ταξίδι στην Όλυμπο τον Νοέμβριο. Τα ελληνικά νησιά είναι αρκετά άδεια κατά τους χειμερινούς μήνες, όπως θα περίμενε κανείς. Πράγματι, μου είπαν ότι, αν κάποιος διέσχιζε γυμνός την Όλυμπο την περίοδο των Χριστουγέννων, κανείς δεν θα τον πρόσεχε.
Ο Νοέμβριος, ωστόσο, είναι διαφορετικός, ιδιαίτερα το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα. Δύο σημαντικές γιορτές γίνονται αυτή την περίοδο, η γιορτή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που γίνεται στην αρχαία τοποθεσία στο Τρίστομο, και η γιορτή του Αγίου Μηνά. Δεδομένου ότι και οι ελιές συλλέγονται τον Νοέμβριο, αυτές οι δύο γιορτές πλαισιώνουν αυτή τη δραστηριότητα, καθώς οι Ολυμπίτες που δεν κατοικούν στην Κάρπαθο και έχουν ελαιόδεντρα στο νησί το επισκέπτονται αυτήν την εποχή για το μάζεμά τους. Έτσι οι δρόμοι, τα καφενεία και οι ταβέρνες της Ολύμπου ζωντανεύουν ξανά για αυτή τη σύντομη περίοδο.
Καθημερινότητα στην Αυλώνα
Το χωριό Αυλώνα, όχι μακριά από την Όλυμπο, έχει μια περίεργη, σχεδόν απόκοσμη ατμόσφαιρα. Εδώ οι κάτοικοι της Ολύμπου καλλιεργούν λαχανικά και σταφύλια. Παλαιότερα ήταν σύνηθες να καλλιεργούνται οπωροκηπευτικά σχεδόν παντού στην περιοχή της Ολύμπου. Σήμερα μόνο λίγοι συνεχίζουν αυτή την παράδοση.
Η Αυλώνα τράβηξε και το ενδιαφέρον μου, γιατί και αυτή αναβιώνει το Νοέμβριο. Υπάρχουν ελιές εδώ που χρειάζονται μάζεμα και υπάρχουν και άλλες αγροτικές εργασίες που πρέπει να γίνουν. Υπάρχουν, ωστόσο, μόνο τρία άτομα που διαμένουν μόνιμα στην Αυλώνα, ο Μιχαήλης, η Άννα και η Ειρήνη. Ο Μιχαηλής και η Άννα είναι παντρεμένο ζευγάρι και έχουν το μοναδικό καφενείο και ταβέρνα, ενώ η Ειρήνη μένει εκεί κοντά. Υπάρχουν όμως πολλά σπίτια στην Αυλώνα και πολλοί κάτοικοι της Ολύμπου έχουν περιουσία εκεί. Το κλίμα της Αυλώνας είναι πιο ξηρό από αυτό της Ολύμπου και υπάρχει χώρος για καλλιέργεια. Τα διάφορα χωράφια οριοθετούνται από πέτρινους τοίχους, που κατασκευάστηκαν περίτεχνα στο χέρι χρησιμοποιώντας μια τεχνική που τώρα περιλαμβάνεται στο αρχείο της UNESCO για τέτοιες λαϊκές πρακτικές.
Η γιορτή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο Τρίστομο
Η γιορτή του Μιχαήλ του Αρχαγγέλου γίνεται στη θέση του αρχαίου οικισμού στο Τρίστομο, που βρίσκεται στη δυτική ακτή της Καρπάρθου, περίπου τρία ή τέσσερα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Βρυκούντας. Το Τρίστομο είναι προσβάσιμο είτε με τα πόδια είτε από τη θάλασσα, αν και επειδή το μονοπάτι είναι αρκετά δύσκολο, προτιμάται γενικά η θάλασσα. Στο Τρίστομο σώζονται μερικά σπίτια, που πιθανότατα ανήκαν κάποτε σε ψαράδες, αφού οι ψαράδες χρησιμοποιούσαν το μέρος ως καταφύγιο σε καταιγίδες. Αυτό οδήγησε στο χτίσιμο σπιτιών κατά μήκος της ακτής.
Πήγα κι εγώ μέσω θαλάσσης και καθώς πλησιάζαμε μας υποδέχονταν χαιρετώντας όσοι ήταν ήδη εκεί. Όσοι ασχολούνταν με τις προετοιμασίες για το γλέντι είχαν φυσικά έρθει νωρίς το πρωί. Το καραβάκι μου έφτασε εγκαίρως για την απογευματινή λειτουργία. Οι κοπέλες που συμμετείχαν άρχισαν να αλλάζουν στις παραδοσιακές τους φορεσιές πριν από τη λειτουργία. Αυτό μου επέτρεψε να φωτογραφίσω ανάμεσα στα ερείπια του οικισμού δύο αδερφές που είχαν ήδη προετοιμαστεί.
Πριν τη λειτουργία όλοι φρόντιζαν να βρουν ένα μέρος για να περάσουν τη νύχτα. Κάποιοι είχαν φέρει σκηνές και υπνόσακους, ενώ άλλοι, που είχαν σπίτι στο Τρίστομο, το άνοιξαν και το ετοίμασαν για τη νύχτα. Είχα αφήσει τα πράγματα μου τυχαία κάπου, με την εντύπωση ότι, αν θέλει κανείς να κοιμηθεί, κοιμάται, αν και αυτή η ιδέα φαίνεται λιγότερο ελκυστική όταν έρθει η κρίσιμη ώρα.
Το φαγητό ήταν ήδη μαγειρεμένο. Όταν τελείωσε ο Εσπερινός, φάγαμε και άρχισε το γλέντι. Τα τραπέζια του δείπνου ήταν στρωμένα σε κάποια απόσταση από την εκκλησία, καθώς η αυλή μπροστά από την εκκλησία προοριζόταν για χορό. Το γλέντι ακολούθησε το συνηθισμένο Ολυμπίτικο μοτίβο, ξεκινώντας με θρησκευτική ψαλμωδία, ακολουθούμενη από τραγούδια της τάβλας. Ακολουθούν μαντινάδες με τη συνοδεία της Καρπάθικης λύρας και του λαούτου. Στη συνέχεια αρχίζει ο χορός, με αργό ρυθμό, για να κορυφωθεί αρκετές ώρες αργότερα με το ξέφρενο και εκστατικό πάνω χορό.
Το πρωί πήγα στο προαύλιο της εκκλησίας, όπου απόλαυσα τον πρωινό μου καφέ. Ο κόσμος περίμενε την πρωινή λειτουργία, που σήμανε το τέλος της γιορτής. Τη λειτουργία τέλεσε ο πατέρας Μηνάς, καθώς το Τρίστομο βρίσκεται στην ενορία του, και μετά τη λειτουργία μοιράστηκαν πρόσφορο μαζί με λουκουμάδες, μέλι και ούζο. Όσοι είχαν συγκεντρωθεί τώρα άρχισαν να επιστρέφουν με βάρκα στο Διαφάνι, το οποίο τους μετέφερε πίσω σε βάρδιες.
Το μάζεμα της ελιάς
Παρακολούθησα τις δραστηριότητες δύο οικογενειών καθώς μάζευαν τις ελιές τους. Η μία οικογένεια είχε ένα σπιτάκι με ελιές ολόγυρα κοντά στην Όλυμπο, όπου έβοσκε και τις κατσίκες του. Το χωράφι της άλλης βρισκόταν κοντά στην παραλία του Αγίου Μηνά. Ο Άγιος Μηνάς έχει πολλά ελαιόδεντρα, καθώς η έλλειψη ισχυρών ανέμων στην περιοχή ευνοεί την καλλιέργειά τους. Στην Κάρπαθο φυσούν ισχυροί άνεμοι και αυτό φαίνεται από τον τρόπο που τα περισσότερα δέντρα του νησιού κλίνουν προς μία μόνο κατεύθυνση.
Η συγκομιδή γίνεται με το χέρι, με τη βοήθεια μικρών τσουγκράνων. Γύρω από τη βάση του δέντρου στρώνεται ένα ελαιόπανο για να συλλέξει τις ελιές που πέφτουν. Είναι ενδιαφέρον ότι οι ηλικιωμένες γυναίκες που συμμετέχουν στη συγκομιδή της ελιάς εξακολουθούν να φορούν την παραδοσιακή τους φορεσιά, παρά τη φαινομενική δυσκινησία αυτού του ρουχισμού για μια τέτοια εργασία. Διπλώνουν το κάτω μέρος της φορεσιάς τους με έναν ιδιαίτερο τρόπο που τους επιτρέπει να κινούν τα πόδια τους ενώ σκαρφαλώνουν, μαζεύουν ελιές ή κλαδεύουν το δέντρο.
Η γιορτή του Αγίου Μηνά
Η εκκλησία του Αγίου Μηνά έχει δώσει το όνομά της στην πανέμορφη παραλία, κατά την άποψή μου από τις ομορφότερες σε όλο το νησί, την οποία βλέπει η εκκλησία. Έχοντας επισκεφτεί την περιοχή για μία βάπτιση τον Αύγουστο, οδήγησα εκεί για τη γιορτή, για να απολαύσω ξανά το μέρος. Και μιας και είχα ξαναπάει γνώριζα και την δυσκολία του χωματόδρομου. Έχει μήκος περίπου 5 χλμ, αν και η πινακίδα στον κεντρικό δρόμο επιμένει ότι είναι μόλις 2 χλμ, ίσως για να μην αποθαρρύνει τους πιθανούς επισκέπτες.
Η εορτή του Αγίου Μηνά γίνεται στις 11 Νοεμβρίου. Αυτό σημαίνει ότι το γλέντι γίνεται την προηγούμενη μέρα μετά τον Εσπερινό. Ευτυχώς είχα φτάσει το πρωί και έτσι είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ τους ελαιώνες πίσω από την παραλία, όπου φωτογράφισα το ένα ζευγάρι να μαζεύει τις ελιές του. Δεδομένου ότι το γλέντι γίνεται το Νοέμβριο, το γλέντι πραγματοποιείται στο μέγαρο της εκκλησίας, αν και επειδή συνήθως υπάρχει πολύς κόσμος, δεν υπάρχει αρκετός χώρος μέσα και κάποιοι κάθονται έξω. Με κάλεσαν να καθίσω μέσα, αλλά πρόσφερα τη θέση μου σε έναν από τους ντόπιους κατοίκους.
Μετά τη λειτουργία και το φαγητό το γλέντι ακολούθησε την καθιερωμένη του πορεία. Οι λόγοι για την «αρχιτεκτονική» του χορού μου έγιναν εμφανείς καθώς παρακολουθούσα. Τα άτομα χορεύουν γρήγορα και μάλιστα εκστατικά, αν και δεν μετακινούνται από το σημείο που καταλαμβάνουν, σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς χορούς σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Η εξήγηση για αυτή τη στατική θέση των χορευτών φαίνεται να είναι το γεγονός ότι παλιά η Όλυμπος είχε πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό και αντίστοιχα περισσότερους χορευτές στα γλέντια. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η πίεση χώρου, ο επιτόπου χορός επέτρεψε σε όσο το δυνατόν περισσότερους να απολαμβάνουν τη διονυσιακή έκσταση.
Μια οικογένεια πρόσφερε το δείπνο αυτή τη φορά. Ωστόσο, εάν δεν υπάρχει διαθέσιμη οικογένεια για να καλύψει τα έξοδα, η εκκλησία θα χρηματοδοτήσει το γλέντι, καθώς το δωρεάν φαγητό και ποτό για όλους είναι βασικό στοιχείο των Ολυμπίτικων γλεντιών. Αυτό ισχύει για τους περισσότερα παραδοσιακά δρώμενα στην Ελλάδα που έχουν επιζήσει, παρά αναβιώνουν. Σε αυτά που αναβιώνονται, συνήθως οι επισκέπτες πληρώνουν κάποια συμμετοχή.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες επέστρεψαν στην Όλυμπο, αφού είναι αρκετά κοντά, αν και κάποιοι αποφάσισαν να διανυκτερεύσουν επιτόπου, αφού οι περισσότεροι είχαν πιει πολύ. Αποφάσισα κι εγώ να μείνω, να παρατηρήσω την όλη εμπειρία. Στο μέγαρο είχαν κατασκευαστεί δύο ξύλινα μπαλκόνια, ακριβώς για να φιλοξενούν τους επισκέπτες των γλεντιών. Καθώς το ένα μπαλκόνι ήταν σχεδόν γεμάτο, πήγα στο άλλο, για να διαπιστώσω προς έκπληξή μου ότι προοριζόταν για γυναίκες, και έτσι επέστρεψα στην πρώτη, όπου έπρεπε να κοιμηθούμε όλοι στοιβαγμένοι.
Το επόμενο πρωί, αφού είχε λιακάδα, μετά την πρωινή λειτουργία κάθησαν όλοι έξω, στην αυλή της εκκλησίας. Πήραν πρόσφορο, λουκουμάδες και ούζο μετά τη λειτουργία και στη συνέχεια ακολούθησε χορός. Επιστρέψαμε στην Όλυμπο το βράδυ.
Μάντρωμα των κατσικιών
Η οικογένεια Φουρτίνα, που παρείχε το δωμάτιο όπου έμεινα στην Όλυμπο τον Νοέμβριο, είχε ελιές και κατσίκες κοντά στην Όλυμπο. Τους ζήτησα να πάμε μια μέρα να δω πώς φρόντιζαν τις κατσίκες. Θα μάζευαν επίσης τις ελιές τους, οπότε σκέφτηκα ότι θα ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία συνολικά. Συμφώνησαν πρόθυμα και με ανέβασαν με το αγροτικό τους φορτηγό μέχρι το σπιτάκι που είχαν εκεί. Στην πορεία, η Ευγενία που οδηγούσε, άρχισε να πατάει επανειλημμένα την κόρνα του αγροτικού. Ήμουν περίεργος και στην αρχή σκέφτηκα ότι το έκανε για πλάκα. Ωστόσο, συνέχισε να χτυπά την κόρνα, οπότε έπρεπε να ρωτήσω. Προς έκπληξή μου, είπε ότι έκανε σήμα στις κατσίκες της στα γύρω βουνά για να ξέρουν ότι θα ερχόταν. Αυτός ήταν ο τρόπος της να βοσκάει τις κατσίκες. Πράγματι, όταν φτάσαμε στο αγρόκτημα, οι κατσίκες έρρεαν από όλες τις κατευθύνσεις. Ήξεραν ότι ήταν ώρα φαγητού.
Ακολούθησα τη Σοφία, τη μητέρα της Ευγενίας, καθώς έβγαινε να ταΐσει τις κατσίκες. Κάποια στιγμή φόρεσε ένα πέπλο, για να προστατευτεί από ένα είδος μύγας που μπορεί να προκαλέσει μολύνσεις στα μάτια. Αυτό με τρόμαξε ελαφρώς, αν και προσπάθησα να μην το δείξω. Το βράδυ ήταν μια υπέροχη εμπειρία. Φάγαμε δείπνο με νόστιμες τοπικές λιχουδιές, όπως ζυμωτό ψωμί, γνωστό πλέον σε μένα, εμποτισμένο με γλυκάνισο και γαρύφαλλο, μεταξύ άλλων, και λίγη νόστιμη σαλάτα με εκλεκτές ντομάτες, αγγούρι και τυρί. Κάποια στιγμή εμφανίστηκαν κάποιοι Βέλγοι που γνώριζαν την οικογένεια από τις πεζοπορικές τους αποστολές. Έτυχε η Βελγίδα να γνωρίζει μια Γαλλίδα, την οποία είχα γνωρίσει σε μια από τις επισκέψεις μου στην Όλυμπο, που μας επέτρεψε να δεθούμε όλοι με το κρασί και τους ήχους της φύσης. Το βράδυ, πηδήσαμε όλοι στην καρότσα του αγροτικού, σκεπαστήκαμε με μια κουβέρτα και επιστρέψαμε στην Όλυμπο.
Αναμνήσεις και συναισθήματα από την Όλυμπο
Αισθάνομαι την Όλυμπο πλέον βαθιά οικεία. Δεν επιτρέπονται αυτοκίνητα στην Όλυμπο, αφού οι δρόμοι είναι πολύ μικροί για να τα χωρέσουν και πρέπει να παρκάρετε το αυτοκίνητό σας έξω από το χωριό και να προχωρήσετε με τα πόδια. Έτσι, όταν ξαναεπισκεφτώ, είμαι σίγουρος ότι στη βόλτα μου προς την κεντρική πλατεία, θα περάσω από τα περισσότερα μαγαζιά για να χαιρετήσω κόσμο. Θα περάσω από την ταβέρνα Λεντάκη, όπου η Άννα, ή μια από τις κόρες της, θα ετοιμάζει λιχουδιές πίσω από το παράθυρο. Θα περάσω από την ταβέρνα Φουρτίνα, που σερβίρει τον καλύτερο ελληνικό καφέ που έχω πιεί, φτιαγμένο από την Ευγενία. Θα δω τη Ρηγώ, λίγο πριν την πλατεία, που θα ασχολείται με το πλέξιμο των προϊόντων της και που θα μου πει όλα τα κουτσομπολιά. Μετά θα καταλήξω στο καφέ Παρθενώνας στην πλατεία, όπου ο Νίκος (γνωστός και ως «Μεν»), ή οι γιοι του, Φίλιππος και Μιχάλης, θα ετοιμάσουν έναν φοβερό καφέ.
Ανυπομονώ να φάω στο καφενείο Κρήτη. Δεν σερβίρουν φαγητό εκεί επίσημα, αν και η αξιολάτρευτη Αρχοντούλα και ο σύζυγός της, Φίλιππος, θα μοιραστούν πρόθυμα ό,τι έχουν ετοιμάσει εκείνη τη μέρα, αν μπορούν. Θα μου βάλουν και ένα ποτήρι υπέροχο κρητικό κρασί, «αυτό που ξέρεις ότι μου αρέσει, Αρχοντούλα», όπως λέω πάντα όταν το παραγγέλνω.
Πριν επισκεφτώ την Όλυμπο για πρώτη φορά, έλαβα πολλές προειδοποιήσεις από συναδέλφους φωτογράφους, οι οποίοι μου είπαν ότι οι Ολυμπίτες ήταν εξαιρετικά δύσκολοι άνθρωποι και ότι δεν θα με άφηναν να μπω στα σπίτια τους ούτε θα μου επέτρεπαν να τραβήξω φωτογραφίες. Αν είχα ακούσει αυτές τις προειδοποιήσεις, δεν θα γνώριζα ποτέ τους υπέροχους, φιλόξενους ανθρώπους της Ολύμπου. Οι προειδοποιήσεις δεν ήταν αληθινές, όχι τουλάχιστον με την έννοια που εννοούνταν, και μάλιστα, ένιωσα ευπρόσδεκτος στην Όλυμπο.
Ομολογουμένως το Πάσχα ή σε άλλα σημαντικά φεστιβάλ, ο τόπος γεμίζει με φωτογράφους, ερασιτέχνες ή όχι, που έχουν έρθει όλοι για να δημιουργήσουν γραφικές φωτογραφίες. Μπορεί κανείς να καταλάβει τις αντιρρήσεις των κατοίκων της Ολύμπου σε φωτογράφους που επιχειρούν να τους τραβήξουν φωτογραφίες από το πουθενά μέσα στα σπίτια τους. Από την άλλη, κάθε επισκέπτης που ενδιαφέρεται πραγματικά για τους ανθρώπους και τον πολιτισμό της Ολύμπου θα είναι πάντα ευπρόσδεκτος. Το Πάσχα με κάλεσαν στο σπίτι του παπά Γιάννη για να μοιραστώ το πασχαλινό γεύμα με την οικογένειά του. Με φιλοξενούσαν στο χωριό δωρεάν τις περισσότερες φορές και όλοι με καλωσόρισαν στο σπίτι τους και με άφησαν να τους φωτογραφίσω.
Έχω μάθει πολλά για την Όλυμπο και πραγματικά με έχει γοητεύσει η διαδικασία. Υπάρχουν πολλά περισσότερα να μάθουμε, ωστόσο. Ελπίζω να επισκεφτώ το μέρος πολλές φορές και να ανακαλύψω πολλές περισσότερες πτυχές αυτού του ενδιαφέροντος τόπου που διαθέτει μια τόσο δυσανάλογα πλούσια παράδοση. Ωστόσο, μπορώ να δω ότι, αν και ακόμα πολύ ισχυρές, αυτές οι παραδόσεις σιγά-σιγά εξαφανίζονται, θύματα της σημερινής δουλειάς και της επιθυμίας για ευκολία και ανυπομονώ να απορροφήσω όλα όσα έχουν να προσφέρουν.
Οι άνθρωποι, το φαγητό, το έδαφος, οι παραλίες, οι αρχαίες πόλεις και οικισμοί και οι διονυσιακές και βυζαντινές παραδόσεις συνθέτουν ένα διαμάντι στον πλανήτη μας.
Απόκτησε ένα φωτογραφικό τύπωμα από την Όλυμπο Καρπάθου
Μπορείτε να αποκτήσετε φωτογραφικά τυπώματα απευθείας από τον Γιώργο Τατάκη και να βοηθήσετε στην προώθηση σημαντικών εθνογραφικών έργων.
Οι περισσότερες από τις φωτογραφίες σε αυτό το άρθρο είναι διαθέσιμες ως εκτυπώσεις μουσειακής ποιότητας. Υπάρχει επίσης η επιλογή κορνιζαρίσματος ή/και υπογεγραμμένες από τον ίδιο τον φωτογράφο. Οι εκτυπώσεις γίνονται σε χαρτί Hahnemühle Baryta Photo Rag 315gsm, το οποίο έχει λάβει βραβεία, χρησιμοποιώντας μελάνια pigment Canon Lucia, που δεν ξεθωριάζουν για περισσότερα από 100 χρόνια. Οι κορνίζες είναι από πανέμορφη μασίφ βελανιδιά, βαμμένες μαύρες και χρησιμοποιούν υλικά αρχειακής ποιότητας.
Οποιαδήποτε αγορά κάνετε θα βοηθήσει πολύ στην υλοποίηση των φωτογραφικών έργων, στη χρηματοδότηση εκθέσεων και στην παραγωγή βιβλίων. Δείτε τη συλλογή.