Στην καρδιά της Ελλάδας, φωλιασμένο περίπου εξήντα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης, βρίσκεται το χωριό Σοχός. Μέσα στα καταπράσινα τοπία ανάμεσα στον Λαγκαδά και τη Νιγρίτα, οι κάτοικοι του Σοχού συνδυάζουν τη ζωή τους με την παράδοση των Κουδουνοφόρων. Αυτές οι αινιγματικές φιγούρες, γνωστές για τον μεταμορφωτικό τους χαρακτήρα, γεμίζουν τους δρόμους, ταράζοντας τη γη και τον ουρανό, προκαλώντας τη φύση και την κοινωνία.
Πότε; | Που; |
Από τη Νέα Χρονιά μέχρι την Καθαρά Δευτέρα. | Σε όλη την πόλη του Σοχού. Περίπου 60 χλμ βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης. |
Σοχός: Κουδουνοφόροι, ή Κωδωνοφόροι. Το φαινόμενο
Οι Κουδουνοφόροι, ή κωδωνοφόροι, παρουσιάζουν ένα θέαμα που δεν μοιάζει με κανένα άλλο. Ομάδες στολισμένες με μαύρα κατσικίσια δέρματα, στολισμένες με μία ντουζίνα κουδούνια η κάθε μία, ξεπροβάλλουν από όλες τις γωνιές, χοροπηδώντας και χτυπώντας τα κουδούνια τους με ρυθμό. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το πρόσωπό τους, που χαρακτηρίζεται από ένα κάλυμμα κεφαλής που μοιάζει με μάσκα, γνωστό ως «καλπάκι», το οποίο καλύπτει ολόκληρο το πρόσωπο, με αποκορύφωμα μια ψηλή κορυφογραμμή από κορδέλες. Κατασκευασμένες από μαύρο ύφασμα και διακοσμημένες με περίπλοκα γεωμετρικά χρωματιστά σχέδια, αυτές οι μάσκες διαθέτουν μουστάκια από τρίχες αλόγου που κρέμονται από την περιοχή του στόματος.
Βρέθηκα στην πόλη του Σοχού για να φωτογραφίσω τα πορτρέτα των Κουδουνοφόρων, καθώς και τις γυναικείες τοπικές ενδυμασίες, για το έργο μου «Καρυάτις». Η πρώτη μας φωτογράφιση με τις «Φουστανούσες» έγινε στο τοπικό Λαογραφικό Μουσείο.
Μια παράδοση με καταβολές στην αρχαιότητα
Με αρχαίες ρίζες, το καρναβάλι του Σοχού είναι βαθιά ριζωμένο στον ιστό της κοινωνίας του. Οι ντόπιοι πιστεύουν ακράδαντα ότι η επιτυχία του καρναβαλιού επηρεάζει άμεσα τη γονιμότητα των καλλιεργειών τους και την τύχη του επόμενου έτους. Τα χαρακτηριστικά του απηχούν έντονα τα απομεινάρια των Διονυσιακών εορτών της άνοιξης, που γιορτάζουν τη γονιμότητα και την αφθονία της γης. Κεντρικό σημείο αυτής της νατουραλιστικής αφήγησης βρίσκεται η μορφή του Διονύσου, που συμβολίζει τον κύκλο της ανάπτυξης και της καρποφορίας. Οι Κουδουνοφόροι του Σοχού, αποτελούν αρχέγονο κατάλοιπο της διονυσιακής λατρείας και του βακχικού γλεντιού.
Με τη βοήθεια του Φάνη, βρήκαμε μερικά τοπικά παλιά εγκαταλελειμμένα σπίτια γύρω από τον Σοχό, ώστε να μπορέσω να τραβήξω φωτογραφικά πορτρέτα τόσο των Κουδουνοφόρων του Σοχού, όσο και των «Φουστανουσών», των γυναικών δηλαδή που φορούσαν τις τοπικές ενδυμασίες.
Τα κουδούνια των Κουδουνοφόρων
Από τις επισκέψεις μου σε σπίτια του Σοχού, έμαθα πως οι κάτοικοι πιστεύουν ότι κάθε σπίτι στο Σοχό πρέπει να έχει τουλάχιστον μια ντουζίνα κουδούνια. Διαφορετικά, ο ιδιοκτήτης δεν θεωρείται καλός οικογενειάρχης. Μερικά σπίτια μπορεί να έχουν ακόμη και πέντε έως δέκα δωδεκάδες! Κάθε μία από αυτές μπορεί να κοστίζει από δύο-τρεις χιλιάδες έως και είκοσι χιλιάδες ευρώ, οπότε δεν είναι φτηνό το άθλημα.
Τα κουδούνια είναι πολύ βαριά. Μία μεγάλη ντουζίνα μπορεί να ζυγίζει και είκοσι κιλά. Οι Κουδουνοφόροι τα κουβαλούν και χορεύουν από το πρωί μέχρι το βράδυ σε όλη την πόλη. Φαντάζομαι ότι το πολύ αλκοόλ βοηθάει στο να ξεχνάς το βάρος.
Το ερωτικό στοιχείο
Αυτό που διαφοροποιεί το καρναβάλι του Σοχού από άλλα καρναβάλια είναι η βαθιά ερωτική του ουσία. Τα παλιά χρόνια, νεαροί άνδρες φορούσαν αυτές τις μεταμφιέσεις για να φλερτάρουν τις αγαπημένες τους, χρησιμοποιώντας το καρναβάλι ως φόντο για να εκφράσουν τις προτιμήσεις τους και να τραβήξουν την προσοχή. Διάφορες ερμηνείες περιβάλλουν τις απαρχές του καρναβαλιού, με μια αφήγηση να ακολουθεί το μύθο του Αγίου Θεοδώρου. Ο θρύλος λέει ότι τον 4ο αιώνα μ.Χ., ο Άγιος Θεόδωρος, πολιορκημένος από βαρβαρικές δυνάμεις σε ένα δάσος, επινόησε ένα σχέδιο: να ντύσει τους άνδρες του με δέρματα κατσίκας και καμπάνες, εκφοβίζοντας τον εχθρό σε άτακτη φυγή.
Παλιά, όταν κάποιος ήθελε να δει την αγαπημένη του ή εκείνη που του άρεσε, επισκεπτόταν το σπίτι της ως καρναβάλι. Κανείς δεν μπορούσε να μην ανοίξει την πόρτα στους Κουδουνοφόρους, οπότε ο νεαρός πετύχαινε το στόχο του!
