Ο Άγιος Αβέρκιος είναι ο προστάτης των κρασιών, τουλάχιστον στη Σαντορίνη. Η Σαντορίνη έχει δύο εκκλησίες του Αγίου Αβερκίου, όνομα όχι και πολύ συνηθισμένο στην Ελλάδα, η μία στον Πύργο και η άλλη στο Εμπορείο. Ταξίδεψα στο νησί για να φωτογραφίσω τις παραδόσεις του.
Άγιος Αβέρκιος: Φύλακας των Αμπελώνων της Σαντορίνης
Κατά την ονομαστική του εορτή οι οινοποιοί της Σαντορίνης ανοίγουν κατά έθιμο τα νέα βαρέλια κρασιού. Αυτό ήθελα να ζήσω και παρεμπιπτόντως, να δοκιμάσω λίγο από το υπέροχο κρασί που φτιάχνει η Σαντορίνη.
Σαντορίνη: Μια Ταπισερί Γεωλογίας και Αρχιτεκτονικής
Η Σαντορίνη είναι ένα από τα πιο διάσημα ελληνικά νησιά. Όχι μόνο η γεωλογία του νησιού είναι μοναδική λόγω της ηφαιστειακής κληρονομιάς του, αλλά η αρχιτεκτονική είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα της πεμπτουσίας της ελληνικής απλότητας. Φωτεινά σπίτια με λευκούς τοίχους με απλές γραμμές, μπλε παράθυρα και πόρτες ακολουθούν τη γεωλογία του ηφαιστειακού εδάφους και ολόκληρα χωριά από μακριά, μοιάζουν με λευκά βότσαλα πασπαλισμένα σε μαύρη γη από κάρβουνο.
Ο Πύργος δεν αποτελούσε εξαίρεση και ήταν όμορφα χτισμένος σε ένα μικρό λόφο. Με το που βρεθείτε σε αυτό νησί, μπορείτε να καταλάβετε πλήρως τα λόγια του Ελύτη:
«Θεέ μου τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε»
Αποτύπωση της ουσίας της Σαντορίνης μέσα από την παράδοση
Συνάντησα μια δασκάλα παραδοσιακών χορών, την Αρτεμία, η οποία φόρεσε την τοπική ενδυμασία και κάναμε μερικές φωτογραφίες στο νησί. Επέλεξα δύο διαφορετικές τοποθεσίες, μια για να σηματοδοτήσει το νησί της Σαντορίνης, με τη χαρακτηριστική θέα της Καλντέρας, στην Οία και μια άλλη μέσα σε έναν αμπελώνα, λόγω της γιορτής του Αγίου Αβέρκιου. Η μέρα ήταν συννεφιασμένη, καιρός που προτιμώ από μια ηλιόλουστη μέρα για φωτογραφίες.
Μια παράδοση που εμποδίζεται από ατυχή γεγονότα
Μια σειρά ατυχών γεγονότων είχαν ακυρώσει φέτος το έθιμο του Αγίου Αβέρκιου. Πρώτον, η ξηρασία του τρέχοντος έτους δεν βοήθησε το κρασί να είναι έτοιμο στην ώρα του, έτσι οι περισσότεροι οινοποιοί δεν θα άνοιγαν ακόμη τα βαρέλια τους. Δεύτερον, και στις δύο ενορίες δεν προχώρησαν σε θρησκευτικούς εορτασμούς καθώς και οι δύο βρισκόντουσαν σε πένθος. Ο ιερέας της εκκλησίας στον Πύργο, καθώς και ο κουνιάδος του ιδιοκτήτη της εκκλησίας στο χωριό Εμπορειό, είχαν φύγει από τη ζωή πολύ πρόσφατα. Το μόνο μέρος όπου θα γινόταν η Λειτουργία ήταν η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο χωριό Εμπορείο, όπου φυλάσσεται και εικόνα του Αγίου Αβέρκιου.
Ανακαλύπτοντας ξανά την παράδοση με τον Νικόλαο Δρόσο
Ωστόσο, με ενδιέφερε κυρίως να γνωρίσω έναν παραδοσιακό οινοποιό, καθώς οι περισσότεροι οινοποιοί στη Σαντορίνη έχουν πλέον εκσυγχρονίσει την παραγωγή τους για να μπορούν να παράγουν περισσότερο κρασί με σταθερή ποιότητα και να το πουλάνε σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, οι περισσότεροι άνθρωποι στις μέρες μας στη Σαντορίνη έχουν στραφεί προς την τουριστική βιομηχανία που μπορεί να προσφέρει πολύ καλύτερα έσοδα από το κρασί. Ευτυχώς, οι ελπίδες μου εκπληρώθηκαν στο πρόσωπο του κ. Νικολάου Δρόσου. Ένας 91χρονος που ζει στο χωριό Εμπορείο και είναι παραδοσιακός «Καναβάς», όπως λέγονται οι οινοποιοί στη Σαντορίνη, και είναι τόσο ερωτευμένος με το να δουλεύει τη γη, που ποτέ στη ζωή του δεν τόλμησε να την προδώσει, όπως μου είπε. Άκουσα για αυτόν, πίνοντας καφέ με ηλικιωμένους στο παραδοσιακό καφενείο του χωριού. Ο Νικόλαος δεν ακούει πολύ καλά και είναι δύσκολος στην επικοινωνία. Με πήγε στο σπίτι του ο εγγονός του, που έχει κουρείο στο χωριό και μας γνώρισε. Μετά, με άφησε μαζί του, λέγοντας μου: «καλή τύχη».
Η γεύση της ιστορίας: Ταξίδι στο κελάρι του Νικολάου
Ο Νικόλαος χάρηκε πολύ που με κατέβασε στο κελάρι του, γεμάτο κρασοβάρελα, και με άφησε να δοκιμάσω από κάθε βαρέλι. Dry, Mezzo, Vinsanto; κάθε κρασί είναι καλύτερο από το άλλο. Σύντομα κατάλαβα ότι ο Νικόλαος ήταν τόσο πρόθυμος να με ξεναγήσει γιατί κατάλαβε ότι ήμουν εκεί για να αγοράσω κρασί. Βλέπετε δεν είχε συνειδητοποιήσει μέχρι στιγμής τι ακριβώς έκανα. Κάθε φορά που μου πρόσφερε ένα ποτήρι κρασί, μου έλεγε την τιμή του μπουκαλιού. Αφού το ξεκαθάρισα, ελπίζω, ότι ήμουν ένα είδος δημοσιογράφου, ο Νικόλαος αποφάσισε ότι ήταν καλή στιγμή να τελειώσουμε την περιοδεία μας και να επιστρέψουμε στο σπίτι.
Μία ζωή ξετυλίγεται: Οι ιστορίες του Νικολάου
Τον πήγα πίσω στο σπίτι και του ζήτησα να μου πει μερικές ιστορίες για τη ζωή του. Μου μίλησε για την εμπειρία του στους Βαλκανικούς πολέμους, όπου εργάστηκε ως επί το πλείστον ως οικοδόμος. Μετά τον πόλεμο, καθώς ήταν τόσο καλός εργάτης, του έδωσαν την ευκαιρία να αρχίσει να εργάζεται στην Αθήνα, την οποία εγκατέλειψε αμέσως μετά, καθώς ήθελε να επιστρέψει στη Σαντορίνη γιατί του άρεσε να δουλεύει στη γη. Η γη και η αγάπη της ζωής του, η γυναίκα του. Ήταν ερωτευμένος μαζί της από τα δώδεκα της. Ήταν επτά χρόνια μεγαλύτερος της, αλλά δυστυχώς εκείνη έφυγε από τη ζωή πρώτη στα 67 της από λευχαιμία. «Μια ασθένεια όπου το αίμα της γινόταν νερό», μου είπε. «Ήταν όμορφη γυναίκα». «Πολύ όμορφη,» είπε, και άφησε τα δάκρυα να τρέξουν στο πρόσωπό του.
Προστασία αναμνήσεων: Πίσω από κλειστές πόρτες
Καθώς περνούσε η ώρα, ένιωθε ότι το ενδιαφέρον μου για την ιστορία του μάλλον ήταν αληθινό, γι' αυτό αποφάσισε να με πάει στο επίσημο καθιστικό, πίσω από μια κλειστή πόρτα. Σε αυτό το δωμάτιο, πολλές οικογενειακές φωτογραφίες ήταν κρεμασμένες στους τοίχους και τοποθετημένες στα έπιπλα. Για μένα, φαινόταν ότι η κλειστή πόρτα ήταν σαν μία πόρτα χρηματοκιβωτίου ενός πολύτιμου θησαυρού. Σαν να φύλαγε ένα λαμπερό πετράδι, τις αναμνήσεις του, κάτι που το γήρας θα μπορούσε να κλέψει. Αμέσως κάθησε κάτω από μια φωτογραφία στον τοίχο με εκείνον δίπλα στη γυναίκα του. Μάλλον κατάλαβε ότι θα τον έβγαζα φωτογραφία, οπότε ήθελε να έχει απόδειξη ότι είναι ακόμα εδώ και θυμάται.
Μια τελική ματιά σε μια ζωή
Με ξενάγησε στα υπόλοιπα δωμάτια και μου έδειξε και το τουφέκι του. Η κρεβατοκάμαρά του ήταν ένας πολύ απλός χώρος, με μόνο ένα κρεβάτι, ένα ντουλάπι και ένα τραπεζάκι δίπλα στο κρεβάτι. Το σπίτι, εκτός από την «θάλασσα των αναμνήσεων» δεν είχε άλλες εικόνες τριγύρω. Μόνο που, δίπλα στο κρεβάτι του, στο τραπεζάκι, υπήρχε μια φωτογραφία της γυναίκας του, μόνη της. Κράτησε την εικόνα και μου την έδειξε, ζητώντας μου να επιβεβαιώσω. Είναι καλλονή, έτσι δεν είναι; Είμαι σίγουρος ότι η τελευταία του σκέψη θα είναι είτε η γυναίκα του είτε ένα τσαμπί σταφύλι. Όταν τη συναντήσει ξανά, θα περάσουν την αιωνιότητα σε ένα μικρό σπίτι, νέοι πάλι, περιτριγυρισμένοι από έναν απέραντο αμπελώνα με τα πιο νόστιμα, πιο ζουμερά σταφύλια που φαντάστηκε ποτέ.
Επίλογος
Συμπερασματικά, η οινοποιητική παράδοση της Σαντορίνης, συνυφασμένη με τον φύλακα Άγιο Αβέρκιο και ενσαρκωμένη από τον Νικόλαο Δρόσο, αντανακλά μια διαχρονική σύνδεση μεταξύ της γης, των ανθρώπων της και της τέχνης της κατασκευής εξαιρετικών κρασιών. Η μοναδική γεωλογική και αρχιτεκτονική ταπισερί του νησιού χρησιμεύει ως φόντο σε μια αφήγηση που ξεπερνά τις γενιές.
Ο Νικόλαος Δρόσος, με την παραδοσιακή του κάναβα και τις ιστορίες αγάπης και απώλειας, γίνεται σύμβολο ανθεκτικότητας μπροστά στον εκσυγχρονισμό. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια του εορτασμού του Αγίου Αβέρκιου υπογραμμίζουν τη λεπτή ισορροπία μεταξύ της παράδοσης και του εξελισσόμενου οινοποιητικού τοπίου.
Καθώς αποχαιρετούμε το γραφικό χωριό Εμπορείο, κουβαλάμε μαζί μας την ουσία του οινοποιητικού πνεύματος της Σαντορίνης. Αυτό το ταξίδι όχι μόνο αποκαλύπτει τις τελετουργίες γύρω από τον Άγιο Αβέρκιο αλλά επίσης απαθανατίζει την αφοσίωση ατόμων όπως ο Νικόλαος Δρόσος, που προστατεύουν την κληρονομιά των κρασιών της Σαντορίνης.
++