Η Πάτμος, φωλιασμένη στο αρχιπέλαγος των Δωδεκανήσων της Ελλάδας, είναι ένας προορισμός που δεν μοιάζει με κανέναν άλλο. Σε αντίθεση με ορισμένα από τα γειτονικά της νησιά στο Αιγαίο, η Πάτμος βασίζεται λιγότερο στον τουρισμό και έχει αποφύγει εσκεμμένα να κατασκευάσει αεροδρόμιο για να διατηρήσει την παρθένα ομορφιά της. Ωστόσο, είναι ένα νησί που ελκύει θρησκευτικό τουρισμό, χάρη στην ιστορική του σημασία ως το μέρος όπου ο Άγιος Ιωάννης έγραψε την Αποκάλυψη στο ομώνυμο Σπήλαιο.
Φτάνοντας στο νησί της Πάτμου
Μόλις έφτασα στην πρωτεύουσα του νησιού, με συνεπήρε αμέσως η μαγευτική ομορφιά του. Η χώρα επικεντρώνεται γύρω από ένα κάστρο που κυριαρχεί στο τοπίο και είναι κλεισμένη μέσα στα αρχαία τείχη του. Περπατώντας στους δρόμους, ανακάλυψα ότι πολλά από τα σπίτια ανήκαν σε ένα ενδιαφέρον μείγμα ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένης μιας Ισπανίδας πριγκίπισσας. Η άνοιξη μόλις είχε φτάσει και τα λουλούδια ήταν σε πλήρη άνθιση, δημιουργώντας μια αναζωογονητική ατμόσφαιρα που πρόσθεσε στη γοητεία του νησιού.
Απόκτησε ένα τύπωμα από την Πάτμο
Τοποθετήστε ένα έργο τέχνης από την Πάτμο στο σπίτι ή το γραφείο σας, του βραβευμένου φωτογράφου Γιώργου Τατάκη. Όχι μόνο θα προσθέσετε ομορφιά και ενδιαφέρον στον χώρο σας, αλλά θα υποστηρίξετε και σημαντικό εθνογραφικό έργο. Δείτε τη συλλογή από την Πάτμο εδώ.
Από τους πρώτους ντόπιους που είχα τη χαρά να γνωρίσω ήταν η Χρυσή, μια 89χρονη που ήταν απασχολημένη με την προετοιμασία του παραδοσιακού πιάτου «γιαπράκια» στην όμορφη αυλή της. Αυτά τα γεμιστά αμπελόφυλλα με ρύζι, που παραδοσιακά σερβίρονται μέσα σε μία αγκινάρα, ήταν μια τοπική λιχουδιά που μου επέτρεψε να φωτογραφίσω. Και, φυσικά, δεν μπόρεσα να αντισταθώ στην ευκαιρία να τα δοκιμάσω - ήταν θαυμάσια.
Ένα από τα κορυφαία σημεία του ταξιδιού μου ήταν να παρακολουθήσω το 400 ετών έθιμο του «Νιπτήρα» τη Μεγάλη Πέμπτη. Αυτό το έθιμο είναι μια αναπαράσταση του Χριστού που πλένει τα πόδια των μαθητών του πριν από τον Μυστικό Δείπνο. Ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όταν οι αυτοκράτορες έπλεναν τα πόδια των φτωχών. Το έθιμο τελείται μετά την Πρωινή Λειτουργία στη Μονή του Αγίου Ιωάννη, όπου ακολουθεί λιτανεία στην κεντρική πλατεία όπου στήνεται εξέδρα. Δώδεκα ιερείς κάθονται γύρω από την εξέδρα, αντιπροσωπεύοντας τους μαθητές, ενώ ο Ηγούμενος φτάνει τελευταίος, αντιπροσωπεύοντας τον Χριστό. Καθώς διαβάζεται ο Μυστικός Δείπνος, και φτάνει στο σημείο όπου ο Χριστός πλένει τα πόδια των μαθητών, ο Ηγούμενος πλένει τα πόδια των ιερέων. Στη συνέχεια η λιτανεία επιστρέφει στο Μοναστήρι.
Κατά τη διάρκεια της διαμονής μου στην Πάτμο, είχα την ευκαιρία να συναντήσω έναν ντόπιο δημοσιογράφο που με σύστησε την οικογένεια Γρύλλη στο χωριό Κάμπος, γνωστή για την παρασκευή των «Πατινιώτικων», ένα είδος νόστιμης πίτας που φτιάχνεται παραδοσιακά τη Μεγάλη Εβδομάδα. Οι πίτες, γεμισμένες με μυζήθρα και ζάχαρη, φτιάχνονται σε παραδοσιακό ξυλόφουρνο, με όλη την οικογένεια να συμμετέχει στη διαδικασία. Το άρωμα από αυτές τις πίτες αναδύθηκε στον αέρα και απαθανάτισα μερικές στιγμές της Μόσχας, του Σιδέρη και των παιδιών τους καθώς ετοίμαζαν τις πίτες. Η Πέμπτη στην Πάτμο είναι και η μέρα που οι οικογένειες βάφουν τα πασχαλινά αυγά τους, ενισχύοντας το εορταστικό πνεύμα.
Το βράδυ του Σαββάτου ήταν η Ανάσταση, και η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη από προσμονή. Σε όλη την Ελλάδα, τα μεσάνυχτα του Σαββάτου γιορτάζονται με φωτοβολίδες, πυροτεχνήματα και κροτίδες. Όλα ξεκινούν με τους ιερείς να ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη» και να χτυπούν οι καμπάνες της εκκλησίας. Πριν από αυτό, το Ιερό Φως, φερμένο από την Ιερουσαλήμ, παραδίδεται στους εκκλησιαζόμενους. Στα Μοναστήρια, ένα μοναδικό έθιμο περιλαμβάνει τους προσκυνητές να δέχονται το Φως υπό τον ήχο του «Τάλαντου», μιας μεγάλης ξύλινης σανίδας που κρεμιέται από δύο σχοινιά και χτυπιέται ρυθμικά από μοναχούς με ξύλινα σφυριά. Ο ρυθμός ξεκινά αργά και σταδιακά εντείνεται μέχρι να φτάσει σε κρεσέντο πριν σταματήσει ξαφνικά, δημιουργώντας ένα θέαμα που κόβει την ανάσα.
Μια άλλη αξέχαστη συνάντηση κατά τη διάρκεια της διαμονής μου στην Πάτμο ήταν με τον Βασίλη Κυπραίο (1936 - 2021), έναν διάσημο ζωγράφο, στο εξαίσιο σπίτι του μέσα στα τείχη του κάστρου της πρωτεύουσας. Συναντηθήκαμε σε ένα τοπικό καφενείο και με προσκάλεσε ευγενικά στο σπίτι του για ένα ποτήρι κρασί, μια προσφορά που αποδέχτηκα με χαρά. Το πολυεπίπεδο σπίτι του ήταν στολισμένο με έπιπλα αντίκες και αναδείκνυε το άψογο αισθητικό του γούστο. Μου έκανε μια ξενάγηση στο στούντιο του και απόλαυσα λίγο κρασί στο μπαλκόνι του μαζί με την παρέα μου, το οποίο πρόσφερε εκπληκτική θέα στο Αιγαίο καθώς ο ήλιος έδυε στον ορίζοντα.
Ο Βασίλης ήταν ένας επαναστάτης μαθητής του διάσημου ζωγράφου Γιάννη Μόραλη και ζούσε στο Παρίσι, όπου κυνήγησε τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες. Βρέθηκε μάλιστα σε ένα «μυστικό» ιδιωτικό πάρτι κάποτε στις ΗΠΑ και με τα χρήματα που κέρδισε από την πώληση των πινάκων του σε αυτή την αποκλειστική συγκέντρωση, κατάφερε να αγοράσει το σπίτι που τώρα χρησίμευε ως ατελιέ στην Πάτμο. Ο Βασίλης μοιράστηκε το πάθος του για την τέχνη και την έμπνευσή του από τη φυσική ομορφιά της Πάτμου, η οποία φάνηκε στους πίνακές του που κοσμούσαν τους τοίχους του ατελιέ του.
Την Τρίτη του Πάσχα, ή Νέα Τρίτη όπως λέγεται στην Πάτμο, ανακάλυψα ένα άλλο ενδιαφέρον έθιμο στο νησί. Οι εικόνες από την εκκλησία της Μεγάλης Παναγίας περιφέρονται γύρω από τηχώρα της Πάτμου. Την εικόνα μετέφερε ο τοπικός ιερέας, συνοδευόμενος από άλλους ντόπιους που ήταν όλοι ντυμένοι για την περίσταση. Οι εικόνες έμπαιναν μέσα στα σπίτια της χώρας κατά την περιφορά για να τα ευλογήσουν. Οι ιδιοκτήτες των σπιτιών είχαν ετοιμάσει κεράσματα για τους επισκέπτες που έμπαιναν στα σπίτια τους και σε κάθε σπίτι διαβάζονταν μια ευχή. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον και έτσι ακολούθησα την περιφορά και είχα την ευκαιρία να μπω σε αρκετά σπίτια, απαθανατίζοντας φωτογραφικά τις στιγμές.
Τις επόμενες μέρες κατάφερα να κανονίσω μια φωτογράφιση με δύο ντόπιες κοπέλες που ήταν ντυμένες με τις τοπικές φορεσιές της Πάτμου. Εξερευνήσαμε διάφορες τοποθεσίες, όπως το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη, ένα παραδοσιακό σπίτι του νησιού και τους γραφικούς ανεμόμυλους που είναι διάσπαρτοι σε όλο το νησί. Τα κορίτσια έδειχναν εκπληκτικά με τα πολύχρωμα ρούχα τους και με γοήτευσε η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Πάτμου που αντικατοπτριζόταν στις φορεσιές τους.
Καθ' όλη τη διάρκεια της παραμονής μου στην Πάτμο, γνώρισα πολλούς ενδιαφέροντες κατοίκους που μοιράστηκαν μαζί μου τις ιστορίες και τις παραδόσεις τους. Η μοναδική γεωγραφία και η αρχιτεκτονική του νησιού μου άφησαν ανεξίτηλες εντυπώσεις και εκτίμησα τις γαλήνιες στιγμές που έζησα εκεί.
Καθώς ο χρόνος μου στην Πάτμο τελείωσε, αποχαιρετώ το νησί και τους ανθρώπους του με μια καρδιά γεμάτη αναμνήσεις. Η συνάντηση με τον Βασίλη, το έθιμο της περιφοράς των εικόνων την Τρίτη του Πάσχα και η φωτογράφιση με τις κοπέλες για το έργο μου «Καρυάτις», πρόσθεσαν βάθος και πλούτο στο ταξίδι μου, θυμίζοντας μου την ομορφιά των πολιτιστικών παραδόσεων και τις ουσιαστικές συνδέσεις που μπορούν να δημιουργηθούν μέσα από κοινές εμπειρίες. Η Πάτμος πραγματικά με γοήτευσε και έφυγα με μια βαθιά εκτίμηση για αυτό το μαγευτικό ελληνικό νησί.
++