Νυσταγμένος, στις τέσσερις τα ξημερώματα, έφτασα με το καράβι στο λιμάνι των Μεστών, το περίφημο μαστιχοχώρι της Χίου. Έπρεπε να οδηγήσω την απόσταση μέχρι τη χώρα, σαράντα περίπου λεπτά, και να περιμένω να ανοίξει το ξενοδοχείο που θα έμενα. Το φθινόπωρο έφευγε και ένας αναζωογονητικός άνεμος φυσούσε, έτσι είχα το παράθυρο κατεβασμένο. Εκεί με συνεπήρε για πρώτη φορά η μυρωδιά που αναβλύζει το νησί. Η μυροβόλος Χίος. Έχουμε την τάση να καταστρέφουμε τις λέξεις, υποβιβάζοντας το νόημά τους, με σκοπό να τραβήξουμε το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Τι κρίμα· αν δεν ήταν έτσι τα πράγματα, τότε το επίθετο "μυροβόλος" θα μπορούσε να περιγράψει αυτήν την εμπειρία. Τότε, η μυρωδιά της Χίου θα όριζε την λέξη και όλες οι υπόλοιπες μυρωδιές του κόσμου θα κρινόντουσαν βάσει αυτής.
Το Μυστικό της Μαστίχας: Ένα Μυρωδάτο Δώρο από τον Άγιο Ισίδωρο
Ο κάμπος της Χίου, φιλοξενεί αναρίθμητα εσπεριδοειδή δέντρα, εν μέρει υπαίτια για τη μυρωδιά της. Οι Ρουτίδες αυτές όμως είναι ίσως ακόμη και ανάξιες αναφοράς συγκριτικά με την αρχαία μυστηριώδη ρητίνη, που απλόχερα προσφέρουν οι σχίνοι στο Νότιο μέρος του νησιού. Η παράδοση αποδίδει το μαστίχι στον Άγιο Ισίδωρο, ο οποίος, κατά το 250 μ.Χ., κυνηγημένος και τραυματισμένος σοβαρά από τους Ρωμαίους κατέφυγε σε ένα μέρος κοντά στα Μεστά. Ενώ ήταν αβοήθητος και τα πόδια του δε βαστούσαν άλλο για να συνεχίσει, εμφανίστηκε ένας λευκός ίππος και τον πήρε στην πλάτη του μέχρι τα Νοτιότερα χωριά. Εκεί έκατσε κάτω από ένα σχίνο για να ξαποστάσει. Ο σχίνος τόσο τον λυπήθηκε για τα βάσανά του, όπου τελικά, δάκρυσε. Τα δάκρυά του γέμισαν τον τόπο ευωδία. Όλο το Νότιο μέρος του νησιού, όπου μαρτύρησε ο Άγιος, γέμισε από τα δάκρυα των σχίνων.
Μπορεί στην πραγματικότητα η μαστίχα να είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια, αφού η πρώτη αναφορά βρίσκεται στα γραπτά του Ιπποκράτη, πώς όμως να χωρέσει ο μικρός νους του ανθρώπου ένα τέτοιο θαύμα. Το μαστίχι είναι το διαμάντι της Χίου· και δεν είναι κάποιο δυσεύρετο ορυκτό για τους Χιώτες, όχι. Στάζει και σχηματίζεται πάνω σε κορμούς στο δρόμο. Μπορείς να σταθείς, να κόψεις και να το βάλεις στο στόμα σου. Η υπόλοιπη ανθρωπότητα όμως δεν μπορεί να το βρει πουθενά. Μόνο να το ζητήσει από τους Χιώτες.
Η ευημερία και το κύρος της Χίου: Συνυφασμένη με το μετάξι
Το γεγονός αυτό έβαλε τη Χίο στο χάρτη. Της έδωσε προνόμια μέσα σε δύσκολους καιρούς και έτσι αναπτύχθηκαν και άλλες ποιότητες στο νησί, με κυριότερη αυτή του εμπορίου. Οι Χιώτες, καλλιέργησαν και επεξεργάστηκαν το μετάξι και με τη δύναμη του εμπορίου που κατείχαν, καταξιώθηκαν ακόμη και στις αυλές των παλατιών της Ευρώπης, οι οποίες προμηθεύονταν υφαντά από αυτούς.
Παραδοσιακές φορεσιές: Καλειδοσκόπιο κληρονομιάς
Δεν έχω συναντήσει στις εξορμήσεις μου άλλο μέρος με τέτοια μεγάλη συγκέντρωση ποικιλίας παραδοσιακών φορεσιών. Η Χίος, με την τόσο μεγάλη παραγωγή και την ασύγκριτη ποιότητα υφασμάτων, σε συνδυασμό με τον πλούτο που της εξασφάλιζε το εμπόριο, κατάφερε να δημιουργήσει αυτήν την πολυμορφία ενδυμάτων. Οι κάτοικοι των χωριών σε τόσο κοντινή απόσταση, θέλοντας να δείξουν τον πλούτο τους, προσπαθούσαν να διαφοροποιούνται μεταξύ τους και έτσι το κάθε χωριό είχε τα δικά του ρούχα.
Κατάφερα να αποτυπώσω είκοσι μία διαφορετικές ενότητες ρούχων από το νησί. Αυτά είναι σχεδόν όλα τα οποία σώζονται σήμερα, ή έχουν δημιουργηθεί πιστά αντίγραφα. Τα υπόλοιπα ίσως να μη μάθουμε ποτέ πως έμοιαζαν.
Η Πολιτιστική ταπισερί της Χίου μέσα από τις παραδοσιακές της ενδυμασίες
Βέσσα - Μαστιχοχώρια
Ξεκινώντας, βρέθηκα να διασχίζω το γραφικό χωριό Βέσσα, φωλιασμένο μέσα στην περιοχή όπου ευδοκιμούν τα μαστιχόδεντρα, περικλείοντας 24 χωριά που συλλογικά ονομάζονται «Μαστιχοχώρια». Συνάντησα τις τρεις νεαρές κυρίες που φόρεσαν την τοπική ενδυμασία και μαζί, κάναμε μια εξερεύνηση στο χωριό, αναζητώντας κατάλληλα σκηνικά για τη δημιουργική μας προσπάθεια. Η αναζήτησή μας μας οδήγησε σε δύο παλιές κατοικίες, η μία από τις οποίες διέθετε μια εξαιρετική σκάλα, που χρησίμευσε ως σκηνικό για την οπτική μας αφήγηση.
Απόκτησε ένα τύπωμα από τη Χίο
Με την αγορά ενός τυπώματος του Γιώργου Τατάκη, εκτός του ότι θα προσθέσετε ένα έργο τέχνης στο χώρο σας, υποστηρίζετε τη συνολική σημαντική εθνογραφική εργασία. Ο Γιώργος Τατάκης φωτογραφίζει εμπνευσμένος από την παράδοση της Ελλάδας από το 2015. Δείτε τη συλλογή της Χίου εδώ.
Ελάτα - Μαστιχοχώρια
Συνέχισα στο γειτονικό χωριό Έλατα την ίδια μέρα, με την περιέργεια να εμβαθύνω στην ποικιλία των φορεσιών. Εκεί γνώρισα ακόμη τρεις κυρίες που είχαν φορέσει την τοπική ενδυμασία και μαζί ξεκινήσαμε μια οπτική αφήγηση από ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι λαξευμένου από πέτρα, οπού σε κάθε τοίχο ο χρόνος είχε αφήσει το σημάδι του.
Στη συνέχεια, το ρεπεράζ μας οδήγησε να ανακαλύψουμε επιπλέον σκηνικά, αποκαλύπτοντας την ποιητική ερημιά ενός άλλου εγκαταλειμμένου σπιτιού, καθώς και τα δαιδαλώδη σοκάκια της περιοχής.
Δαφνώνας - Καμποχώρια
Η τελευταία στάση στο Δαφνώνα αργότερα εκείνη την ημέρα, ήταν σύντομη γιατί το φως του ήλιου τελείωνε. Έτσι, μερικές μέρες αργότερα, επισκέφτηκα ξανά το χωριό για να κάνουμε μερικά ακόμη πορτρέτα. Φτάνοντας στο χωριό, με υποδέχτηκαν πέντε νεαρές κυρίες, η καθεμία ντυμένη με την τοπική φορεσιά. Περιπλανηθήκαμε στις απότομες ανηφοριές του χωριού, αναζητώντας γραφικά σημεία. Το περπάτημα σε αυτό το χωριό με το φωτογραφικό μου εξοπλισμό στην πλάτη, αποδείχθηκε ότι δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Τουλάχιστον μετα τη φωτογράφιση καθίσαμε σε ένα γραφικό τοπικό καφενείο και μας έφυγε η κούραση, κουβεντιάζοντας τη ζωή στο Δαφνώνα.
